مقدمه
امروزه در بین داستان‌ها، فیلم و سریال‌ها و حتی نمایشنامه‌های تئاتر، طنزنویسی جایگاه ویژه‌ای دارد و کمک می‌کند بهتر و با کیفیت بالاتری بتوانید با مخاطب خود ارتباط برقرار کنید. اگر شما نیز جزو افرادی هستید که به نوشتن داستان‌های طنز علاقه دارید، باید بدانید که قبل از دست به قلم شدن مهم‌ترین گام آشنایی با شیوههای طنز نویسی و همچنین اصول ایجاد طنز در نویسندگی است.
حال شاید اولین سوالی که ذهن شما را مشغول کند این باشد که اصلا چه قاعده و قانونی برای نگارش یک داستان طنز وجود دارد؟ چگونه می‌توانیم داستان خود را برای مخاطب جذاب، خنده‌دار و در عین حال آموزنده به تصویر بکشیم؟ در جواب این سوال‌ها اول باید بدانید که طنز نویسی و اصول ایجاد طنز در نویسندگی از قاعده و قانون پیروی نمی‌کند! درواقع می‌توان گفت از شیوههای طنز نویسی برای شکستن قاعده‌ها و ایجاد ارتباط بهتر، صمیمی‌تر و کارآمدتر با مخاطب استفاده می‌شود. در ادامه اگر شما علاقه‌مند به یادگیری شیوههای طنز نویسی هستید، می‌توانید با ما همراه باشید تا در کنار هم اطلاعات کاربردی و جذابی درباره این موضوع کسب کنیم.
طنز چیست؟
قبل از اینکه به بررسی موارد مهم و ضروری در شیوههای طنز نویسی برای ایجاد یک داستان طنز بپردازیم، لازم است کمی بیشتر درباره طنز و تعریف آن صحبت کنیم. همانطور که می‌دانید طنز گونه‌ای از شوخ طبعی است که در آن از بعضی معایب و مشکلات جامع هدف به قصد اصلاح آن در قالب طنز نگارش و ارائه می‌شود.
البته نباید این موضوع را نادیده گرفت که طنز نویسی کارش اصلاح نیست بلکه قصد آن اصلاح است. پس باید به این موضوع دقت کنید که همه شوخی‌ها نیز طنز نیست! برای فهم بیشتر طنز و تشخیص آن برای شیوههای طنز نویسی چند خصوصیت مهم طنز را بیان می‌کنیم که تفاوت آن را با گونه‌های دیگر بهتر درک کنید:
- لحن طنز اکثر مواقع انتقادی است
از اصلی‌ترین مواردی که در شیوههای طنز نویسی دیده می‌شود، وجود لحنی انتقادی در نوشته است و این مورد از خصوصیات بارز ایجاد طنز در نویسندگی است.
- طنز با درشت نمایی یا حتی کوچک کردن می‌تواند همراه باشد
باید بدانید که اغراق در شیوههای طنز نویسی جایگاهی ویژه دارد. مثلا برای درشت نمایی یا کوچک نمایی موضوع مورد نظر که درباره آن متن طنز نوشته می‌شود؛ شما می‌توانید از کاریکاتورها استفاده کنید تا میزان اغراق خود و حس موجود در آن را به مخاطب بهتر منتقل نمایید.
- طنز باید تمیز و خوانا باشد
سعی کنید هنگام نوشتن طنز از فحاشی و لحن توهین آمیز که اهانت به اکثریت جامعه هدف است استفاده نکنید. هرچند در شیوههای طنز نویسی دست شما برای ایجاد هر گونه نگارشی با لحن دلخواه باز است. اما این‌ها مواردی هستند که در صورت رعایت آن‌ها، مخاطبان بیشتری جذب نوشته‌های طنز شما خواهند شد.
- طنز باید برای خواننده تفکر برانگیز باشد
اگر در شیوههای طنز نویسی از اصولی استفاده کنید که نوشته شما را برای مخاطب تفکر برانگیز کند و در واقع آن‌ها را به فکر فرو ببرد، طنز شما پربارتر خواهد بود و حس بهتری را به مخاطب القا خواهد کرد.
- طنز موضوع رسانه‌ای دارد
این مورد از مهم‌ترین مواردی هست که برای ایجاد طنز باید آن را در میان شیوههای طنز نویسی به خوبی درک کرده باشید. همانطور که می‌دانید طنز معمولا به مسائل سیاسی و اجتماعی اشاره دارد و درواقع این مسائل از زمانی به وجود خواهد آمد که رسانه گروهی مانند کتاب، روزنامه، رادیو، تلویزیون و اینترنت که عموم مردم با آن‌ها ارتباط نزدیک و زیادی دارند، وجود داشته باشد.
مواردی که برای شما ذکر کردیم برای این بود که اول از همه شما بتوانید فرق طنز نویسی با دیگر مواردی که صرفا فقط شوخی و مزاح محسوب می‌شوند را بهتر درک کنید. پس اگر قصد دارید از متن طنز در نوشته خود استفاده کنید، باید به رعایت این اصول اولیه در شیوههای طنز نویسی خود اهمیت دهید. حال اگر این موارد را به درستی درک کردید، در ادامه بخش‌های دیگر با ما همراه باشید تا موارد جزئی‌تر را بررسی کنیم.
چگونه داستانی طنز به زبان ساده و در عین حال جذاب برای مخاطب بنویسیم؟
رعایت مواردی که در این بخش ذکر می‌کنیم جزو موارد کاربردی و مهم در شیوههای طنز نویسی هستند. پس اگر از هر یک از این موارد به درستی برای ایجاد طنز در نویسندگی استفاده کنید، داستان طنز شما با زبانی ساده و جذاب برای خواننده تعریف خواهد شد.
- استعداد ذاتی، اولین و مهم‌ترین لازمه طنز نویسی
در شیوههای طنز نویسی، نوع نگاه شما اهمیت بسیاری دارد. در واقع طنز نویس باید قدرت این را داشته باشد که از موضعی متفاوت، با دید بازتر و در مواردی بدون هیچ گذشت و رحمی به سوژه نگاه کند. این مورد یک توانایی ذاتی در برخی افراد است که باعث می‌شود قلم آن‌ها در ایجاد متن طنز دلنشین‌تر باشد. البته با تمرین و پشتکار نیز می‌توانید این استعداد را در خود پرورش دهید. فقط موضوعی که باید به آن دقت کنید این است که اگر روحیات شما با طنز نویسی جور در نمی‌آید، لطفا سراغ طنز نویسی نروید!
- سعی کنید با رعایت اصول ایجاد طنز در نویسندگی تکلیف خودتان را با طنز مشخص کنید
در شیوههای طنز نویسی، بیان نوشته طنز نسبی محسوب می‌شود. یعنی اینکه میزان برداشت طنز به درک و تفکر مختلف افراد بستگی خواهد داشت. پس سعی کنید در هنگام طنز نویسی عمیق‌تر در لایه‌های اثر مورد نظر نفوذ کنید و مواردی که شاید کمتر به چشم بیاید را با نگارشی صحیح برای خواننده روشن نمایید. اما در نهایت بازهم قضیه طنز نویسی با دیگر موارد متفاوت است. چون بستگی به دید خواننده خواهد داشت و ممکن است یک اثر از دید شما طنز باشد، اما از دید دیگر نه! پس اولین قدم این است که بهتر و بیشتر بتوانید با خواننده و برداشت‌های آن‌ها ارتباط برقرار کنید.
- ایده اولیه، حس تضاد
داشتن ایده اولیه در شیوههای طنز نویسی هنری بزرگ محسوب می‌شود چون در ادامه راه به شما کمک می‌کند تا متن‌هایی قوی و جذاب بنویسید. پس قبل از نگارش باید تصویری و ایده موضوع مورد نظر را در ذهن خود به خوبی پرورش دهید. همچنین مورد دیگری که در اکثر نوشته‌های طنز بسیار به چشم می‌آید و طنز مورد نظر را جذاب و خاص نشان می‌دهد، کشف و استفاده درست از تضاد در قالب داستان است. پس ابتدا سعی کنید تضادهای مهم را در محیط درون یا پیرامون را کشف نمایید و بعد آن‌ها را با شیوه‌ای درست در داستان خود بیان کنید.
حتی این تضاد می‌تواند در ذهن خود شما رخ دهد و عملا حاصل یک حس درونی باشد. البته در نهایت باید بدانید که هر تضادی هم شاید به تولید طنز منجر نشود، ولی وقتی با این حس در قالب و با زبانی خاص و نو بازی کنید به طنزی قوی، جذاب و در عین حال با زبان ساده خواهید رسید.
- انتخاب قالب مناسب طنز، مهم‌ترین گام در اصول ایجاد طنز در نویسندگی
اگر تا اینجا با ما همراه بودید و نکات ذکر شده را به درستی رعایت کردید، حال به مرحله‌ای رسیدیم که باید برای طنز خود قالبی مناسب با توجه به ژانری که درباره آن می‌نویسید انتخاب کنید. چون این موضوع در شیوههای طنز نویسی بسیار مورد اهمیت است و به شما در ایجاد آگاهانه طنزی قوی و جذاب کمک می‌کنید. همانطور که می‌دانید فضا و قالب نوشته شما اولین چیزی است که خواننده متوجه آن می‌شود و قطعا باید طوری باشد که از قالب ژانر مورد نظر حس درستی را دریافت کند. البته دلسرد نشوید! چون شاید مدت‌ها طول بکشد تا به قالب مناسب و مورد نظر ژانر خود که بیشترین هماهنگی را دارد دست پیدا کنید.
- طنز کلامی درست و انتخاب واژگان مناسب فضا
شاید این مورد را در میان شیوههای طنز نویسی خیلی دشوار تصور نکنید، اما باید بدانید که ایجاد طنز کلامی درست با کلیشه‌های زبانی آشنا و بازسازی آن‌ها بسیار می‌تواند در تشدید فضای طنز موثر واقع شود. استفاده از زبان روان، شوخ و همچنین استفاده دقیق از کلمات و بار کردن مفاهیم جدید بر آن‌ها می‌تواند قدرت طنز کلامی شما را بالا ببرد. حتی شما می‌توانید به واژه‌سازی هم روی آورید یا مفاهیم نو را بر کلمات سوار کنید تا در نهایت توجه مخاطب را به طنز کلامی خود جلب نمایید.
- شخصیت پردازی
مورد دیگری که در شخصیت پردازی شیوههای طنز نویسی به شما کمک می‌کند، استفاده از بزرگ نمایی یا کوچک نمایی است که در بخش قبل درباره آن توضیح دادیم. شخصیت‌های طنز اصولا اغراق آمیز هستند، همچنین این اغراق در شخصیت‌سازی را باید دقیق انجام دهید. چون شخصیت باید در عین اغراق آمیز بودن، باور پذیر باشد در غیر اینصورت، اثر بخشی خود را از دست می‌دهد. در واقع قدرت و قوت شخصیت طنز توسط اغراق و واقع نمایی شکل می‌گیرد. در آثار طنز گاهی تضاد در شخصیت سازی، در شکل‌گیری شخصیت‌های متضاد در آثار متجلی می‌شود.
- غافل‌گیری در گره گشایی
در شیوههای طنز نویسی در پایان نوشته طنز، مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش برای ایجاد طنز در نویسندگی گره گشایی غافلگیرکننده و متفکرانه در بخش پایانی داستان است. مثلا آخرین جمله‌ای که شما در داستان طنز خود ذکر می‌کنید باید به گونه‌ای باشد که به ذهن مخاطب ضربه بزند و او را غافلگیر کند.
- بازی با قواعد و قوانین
از مهم‌ترین مواردی که شیوههای طنز نویسی را خاص و منحصر‌به‌فرد کرده است شکستن قواعد و قوانین در داستان طنز است. مثلا مسئله‌ای که باعث شده طنز نویسی بسیار هیجان‌انگیز و جذاب جلوه کند به کار بردن قالب‌هایی است که استفاده از آن‌ها در نوشته معمولی ممنوع است اما شما می‌توانید از آن‌ها در طنز خود استفاده کنید، پس این مورد در شیوههای طنز نویسی کمک می‌کند طنز شما جذاب و متفاوت برای مخاطب جلوه نماید.
همچنین مهم‌ترین چیزی که طنز نویسی را جذاب کرده است این است که دست شما کاملا باز است و می‌توانید همه قواعد و قوانین را با توجه به خلاقیت خود تغییر دهید. مورد دیگری که می‌توانیم برای شما مثال بزنیم تا بیشتر متوجه خاص بودن این سبک شوید، شکستن قواعد و قوانین خشک و رسمی در نمایشنامه طنز است؛ به همین دلیل این سبک از نمایشنامه‌ها طرفداران بسیار زیادی دارند و افراد بسیاری را برای تماشا به سالن‌های سینما و تئاتر می‌کشانند. چون بی‌پروایی همراه با توصیفات شدید و غلیظ در قالب طنز می‌تواند احساسات را بهتر به بیننده منتقل کند و در نهایت لذت بخش‌تر تلقی شود.
دیگر نکات مهم و کاربردی در تکنیک‌های ایجاد طنز
اگر تا اینجا همراه ما بودید قطعا نکات زیادی را درباره طنز و شیوههای طنز نویسی متوجه شده‌اید. در این بخش نیز قصد داریم باز هم بیشتر به شما در زمینه شیوههای طنز نویسی اطلاعات کاربردی و مفید بدهیم، تا بتوانید از اصول ایجاد طنز در نویسندگی داستان‌های طنز خود کامل‌تر و با درک بیشتر استفاده کنید. پس در این بخش چند شگرد خاص و کاربردی در ایجاد طنز را برای شما شرح خواهیم داد:
- تناقض
تناقض یا همان پارادوکس که در اصطلاح ادبی به آن جمع شدن دو امر محال گفته می‌شود از رایج‌ترین موارد در شیوههای طنز نویسی است. در واقع ما از آرایه تناقض در داستان‌های طنز خود استفاده می‌کنیم تا داستان ما حالت یکنواختی به خود نگیرد و قدرتمند جلوه کند. پس به وسیله آن به راحتی می‌توانید فکر و ذهن مخاطب را به چالش بکشید و چه بسا مخاطب به وسیله استفاده از این آرایه‌های ادبی مانند تناقض، به خواندن دوباره داستان ترغیب خواهد شد.
- کنایه
کنایه نیز یکی از آرایه‌های ادبی قوی و پرطرفدار در شیوههای طنز نویسی است، شما به وسیله این آرایه ادبی خیلی از حقایق را می‌توانید در قالب کنایه در داستان طنز خود بیان کنید. حال اصلا بحث این پیش می‌آید که معنا و مفهوم کنایه چیست؟ چگونه آن را در داستان طنز پیدا کنیم؟ در واقع در کنایه یک معنای ظاهری وجود دارد که ما اصلا با آن کاری نداریم و هدف از نوشتن جمله‌ای که آرایه کنایه دارد پیدا کردن مفهوم نهفته در آن است. حال می‌دانید چه چیز در کنایه باعث شده که در شیوههای طنز نویسی پرطرفدار باشد؟ در واقع همین غیر مستقیم‌گویی کنایه علاوه بر زیباتر کردن مضمون جمله، موجب کشف نیز می‌شود و مخاطب از اینکه منظور نویسنده را کشف کرده لذت خواهد برد.
همچنین لازم است این نکته را بدانید که در کنایه، الفاظ همه حقیقی هستند اما مقصود گوینده معنای حقیقی و ظاهری آن نیست. کنایه به نوشته یا شعر شما تحرک و جذابیت می‌بخشد و از این شیوه حتی برای بیان واقعیت‌های خطرناک و سیاسی نیز می‌توان استفاده کرد.
- تقلید
از مهم‌ترین شگردهای رایج در شیوههای طنز نویسی به کار بردن تقلیدهای رایج در داستان طنز است. در این قسمت به یک مدل خاص و کاربردی از تقلیدها در شیوههای طنز نویسی اشاره خواهیم کرد:
- نقیضه (پارودی) : از نقیضه که معادل انگلیسی این آرایه ادبی Parody است در شیوههای طنز نویسی به کرات استفاده می‌شود. البته بیشترین استفاده از نقیضه در داستان‌های طنز در آثارهای مشهور جدی به چشم خورده است. همچنین در اصطلاح نیز تقلید تمسخرآمیز از الفاظ، سبک، دیدگاه و لحن نویسنده یا به کارگیری تکنیک‌های خاص در نوشته نقیضه محسوب می‌شود، به همین دلیل این مورد را که از زیر شاخه‌های تقلید به حساب می‌آید جزو موارد اصلی و کلیدی در طنز از آن یاد می‌شود.
- اغراق
یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین آرایه‌های ادبی در شیوههای طنز نویسی استفاده از اغراق یا همان مبالغه است. در واقع بیشترین کاربرد آن در نوشته طنز برای بزرگ نمایی یا کوچک نمایی شخصیت‌های داستان طنز است. به همین دلیل وقتی قصد دارید شخصیت یا حتی پدیده‌ای را در داستان خود بزرگ یا کوچک جلوه دهید بهترین راه آن، بیان جملات در قالب اغراق است.
با اینکه براساس تجربه ثابت شده است که تضاد، تناقض و در یک کلام ناهماهنگی از عمده‌ترین و اصلی‌ترین شیوههای طنز نویسی شناخته می‌شود. اما اغراق و مبالغه نیز در کنار آن‌ها باعث می‌شود داستان طنزی دلنشین‌تر برای مخاطب به تصویر بکشیم. مثلا اغراق و مبالغه گاهی با کلماتی مانند «آن چنان که»، «به اندازه‌ای که»، «به قدری»، «از بس که»، «اینقدر» و «آنقدر» و… بسیار ساده و روان در متن قابل تشخیص خواهند بود.
بیان اغراق آمیز طنز هرچند موضوع را فانتزی و غیرواقعی می‌سازد، اما از مهم‌ترین عوامل ایجاد طنز و جذابیت در داستان‌های طنز و شیوههای طنز نویسی به شمار می‌رود.
- بدیهی گویی
این شیوه در میان شیوههای طنز نویسی بیشتر جنبه سرگرمی و شوخی دارد و همچنین گاهی نیز برای طنز و انتقاد از آن استفاده می‌شود. مثلا ظاهر شعر جدی است و تمام ویژگی‌های ظاهری یک شعر کامل را که شامل وزن، قافیه و قالب است برخوردار است و حتی کلمات به تنهایی بامعنا هستند، پس در نهایت مخاطب از چنین ظاهر آراسته و مرتبی انتظار معنای منطقی دارد؛ اما در حقیقت این اشعار فاقد معنا هستند و تنها جنبه سرگرمی و شوخی دارند! نکته جالب درباره استفاده از بدیهی گویی در شیوههای طنز نویسی این است که گاهی انقدر اشعار یا نوشته‌های آن از نظر سبک و ظاهر دارای انسجام و با صلابت هستند که مخاطب، بی‌معنی بودنشان را فراموش خواهد کرد.
جمع بندی و نتیجه گیری
طنز به عنوان پرمعناترین و کاربردی‌ترین هنر در عرصه‌های مختلف به خصوص در بین نمایشنامه‌ها و داستان‌ها مخاطبان و طرافداران فراوانی دارد. ما در این مقاله نیز تلاش کردیم شیوههای طنز نویسی و همچنین رعایت اصول ایجاد طنز در نویسندگی را به شما آموزش دهیم، تا بهتر با زبان طنز و نگارش داستان‌های طنز آشنا شوید. در واقع فهمیدیم زبان طنز یکی از شبه ژانرها و روش‌های بیانی در ادبیات است که به دلیل بهره‌گیری از شیوههای مختلف طنز نویسی همراه با زبانی تاثیرگذار، در ذهن خواننده یا شنونده دلنشین و ماندگار خواهد بود. در نهایت امیدواریم مطالب این مقاله برای شما مفید و کاربردی واقع شده باشد.
1 دیدگاه
عالی