مکتب مهر با برگزاری دوره خوشنویسی با قلم سعی بر آن داشته تا امکان یادگیری خوشنویسی با قلم را برای علاقه‌مندان به این رشته به صورت غیر حضوری فراهم آورد.
این دوره به صورت آفلاین و در دوازده بخش به هنرجویان ارائه میشود.
استاد علیرضا امین مقدم از خوشنویسان به نام کشور تدریس این دوره را برعهده دارند.
برای آشنایی بیشتر با هنر خوشنویسی با قلم و دریافت اطلاعات تکمیلی دوره خوشنویسی نستعیلق یا خوشنویسی با قلم مکتب مهر در ادامه با ما همراه باشید.پس گذراندن این دوره نیز میتوانید ادامه آموزش‌های این دوره را در دوره خوشنویسی نستعلیق(۲) دنبال کنید.
خوشنویسی با نی
خوشنویسی همانطور که از نامش پیداست، هنر زیبانویسی است. این هنر در ابتدا با کتابت قرآن و متون دینی و سپس با نوشتن کتاب‌های ادبی پیوند خورد. در زبان فارسی به این هنر خط گفته میشود و هرکس که از این هنر برخوردار باشد خطاط یا کاتب نامیده میشود. با گذر زمان اصطلاح خوشنویسی و خوشنویس نیز با همین معنا و مفهوم به زبان فارسی راه پیدا کرد.
معرفی انواع خطوط ایرانی
خوشنویسی با قلم یکی از هنرهای زیبا و قدیمی است. هنر خطاطی با قلم با فرم‌دادن خاص حروف و کلمات و بر اساس اصول و قواعدی خاص به دست می‌آید. خطاطی در ایران در سه نوع یا بهتر بگوییم سه سبک کلی انجام میشود که شامل خط‌های تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق است و امروزه خط نستعلیق بیشترین کاربرد را در میان هنرمندان و خطاطان دارد. در ادامه به معرفی این خطوط و تاریخچه‌ی هر یک از آنها می‌پردازیم.
خط تعلیق در خوشنویسی با قلم
خط تعلیق که به آن خط ترسّل نیز می‌گویند، اولین شیوه‌ی خوشنویسی با قلم در زبان فارسی است که توسط خوشنویسان ایرانی پدید آمده است. خط تعلیق اولین خط کاملا ایرانی است و تاریخ آن به اواسط قرن هفتم قمری باز می‌گردد. خط تعلیق خطی تو در تو و متصل به هم است و اندازه و سایز حروف در آن به صورت یکپارچه و یکنواخت نیست. این خط قابلیت زیادی دارد و به همین خاطر بیشتر در میان خوشنویسان مطرح و پیشرفته رواج دارد. خط تعلیق تا صد سال رواج داشت و سپس با پیدایش خط نستعلیق و شکسته نستعلیق رونق خود را از دست داد.
خط نستعلیق در خوشنویسی با قلم
دومین سبک خوشنویسی با قلم که ویژه‌ی ایرانیان است خط نستعلیق است. این خط ترکیبی از دو خط نسخ و تعلیق است.خط نستعلیق را میتوان جان مایه‌ی فرهنگ و هنر ایرانی دانست و به آن لقب “عروس خطوط ایرانی” نیز داده شده است. از ویژگی‌های این خط میتوان به اعتدال، موزونی، تناسب و هماهنگی، آسانی و سرعت در نوشتن و بعلاوه خوانایی آن اشاره کرد که این خط را بسیار پرطرفدار و محبوب ساخته است به همین جهت هنرمندان زیادی به این خط تسلط دارند.
خوشنویسی با قلم و به خط نستعلیق الهام گرفته از طبیعت است. در این خط حروفی که به شکل قائم هستند نشانگر درختان و گل‌ها، حرکات دایره‌ای برداشتی از پستی و بلندی‌های چمنزارها، کشیدگی‌ها مشابه جلگه‌ها و دشت‌های سرسبز، کشش صوت و غلطانی حروف و کلمات الهام گرفته از اندام حیوانات و پرندگان و به ویژه انسان است.
خط شکسته نستعلیق
شکسته نستعلیق از جدیدترین سبک‌های خوشنویسی با قلم و سومین گونه از خوشنویسی و خطاطی ایرانی است. این شیوه‌ی خطاطی از اوایل قرن یازدهم هجری ابداع شد و از آنجایی که نوشتار این سبک از رها کردن و شکستن خط نستعلیق برگرفته شده، شکسته نستعلیق نامیده میشود. خط شکسته نستعلیق را میتوان ایرانی‌ترین سبک در میان سبک‌های خوشنویسی با قلم نامید.این خط به خاطر نیاز به سرعت در نوشتن ابداع شد. رهایی و روان شدن در این نوع خط باعث شد که کلمات تقریبا به یکدیگر متصل شده و خوانایی آن کمی دشوار گردد.
حالا که با انواع خط دز خوشنویسی با قلم آشنا شدیم، میخواهیم ابزارهای اساسی برای اموزش خوشنویسی با قلم را معرفی کنیم:
ابزارهای خوشنویسی با قلم
قلم: قلم نی مخصوص خوشنویسی است و نوع مرغوب آن برای قلم ریز و متوسط نی دزفولی و برای قلم درشت نی خیزران استفاده میشود.
کاغذ: کاغذهای گلاسه، به ویژه گلاسهٔ مات، برای خوشنویسی با قلم مناسب اند. در صورت عدم دسترسی میتوان از طریق مالیدن صابون خشک روی کاغذهای معمولی تاحدودی کاغذ را برای نوشتن آماده کرد.
مرکب: باید مخصوص خوشنویسی باشد.مرکب مشکی و پس از آن قهوه‌ای در اولویت قرار دارند.
دوات: به ظرفی که مرکب لیقه دار در آن قرار میگیرد دوات می‌گویند.
لیقه: الیافی است که درون دوات قرار داده میشود تا مرکب را به خود بگیرد.
با توجه به تنوع ابزارهای موجود در بازار انتخاب یک ابزار مناسب کار دشواری به نظر میرسد، از این در ادامه چند نکته اساسی برای انتخاب ابزار خوشنویسی با قلم را توضیح میدهیم:
چند نکته برای انتخاب ابزار مناسب:
قلم: قلم بهتر است سرخ مایل به‌قهوه‌ای سوخته، فاقد گره و پیچ و کاملاً راست و استوانه‌ای (با مقطع دایره‌ای شکل) باشد و ضخامت آن با دست تناسب و هماهنگی داشته باشد. همچنین گوشت داخل قلم سفید رنگ، تا اندازه‌ای سخت و محکم باشد. دقت کنید قلم خوشنویسی را بیش از اندازه کوتاه یا بلند و سبک، سست یا سیاه انتخاب نکنید همچنین به قطر سر و ته آن توجه کنید که زیاد اختلاف نداشته باشد.یک قلم مناسب هنگام تراشیده شدن زیاد سفت یا زیاد سست نیست٬ تراشه‌های آن به اطراف پرتاب نمی‌شود و همراه قلمتراش حرکت می‌کند.
کاغذ: صاف و ملایم بودن کاغذ خوشنویسی بسیار اهمیت دارد.دقت کنید کاغذ خشن٬پرزدار٬ناصاف و بسیار لغزنده نباشد چراکه کاغذ زبر و ناهموار نوک قلم را می‌ساید و نوشتن را خصوصا در بخش کشیده‌ها دشوار و گاهی ناممکن می‌سازد و از سوی دیگر نوشتن روی کاغذ لغزان و شیشه‌ای از اختیار و تسلط خوشنویس می‌کاهد.
مرکب: رنگ‌دانه اصلی مرکب خوشنویسی دوده‌است و مواد دیگری مانند صمغ عربی، زاج و مازو را برای چسبندگی رنگ‌دانه‌ها و قوام یافتن مرکب، به آن می‌افزایند. مرکب خوشنویسی به دو صورت مایع و خشک موجود است. مرکب مایع آماده استفاده است اما مرکب خشک را باید سایید،و آن را در آب جوشیده ولرم یا گلاب حل کرد. این محلول را باید در ظرف سربسته به آرامی و در مدت زمان طولانی تکان داد. به‌این عمل «صلایه دادن» می‌گویند‌گویند. صلایه در کیفیت مرکب و کشش آن بسیار مؤثر است. براب رقیق کردن مرکب خوشنویسی آب مقطر یا آب جوشیده سردشده از آب معمولی بهتر است، و بهترین روش استفاده از گلاب است. دقت کنید میزان مرکب داخل دوات باید بقدری باشد زمان واژگون شدن دوات مرکب از آن به بیرون نریزد و از طرفی حین مرکب برداری نگارش یک یا چند حرف میسر باشد.
دوات: بهتر است از دوات مسی استفاده کنید چرا که یکی از راه‌های مناسب برای سالم نگه‌داشتن مرکب استفاده از دوات مسی است. یون‌های مس از کپک زدن مرکب جلوگیری می‌کند و حتی در کشش و پوشش مرکب هم تاثیر بسزایی دارد.
لیقه: بهتر است جنس لیقه ار ابریشم باشد چرا که در میزان مرکب‌گیری قلم بسیار موثر است.
امیدواریم با توجه به این نکات بتوانید ابزار مناسب را برای شروع آموزش خوشنویسی با قلم تهیه کنید .
یک شروع مختصر و دلچسب برای خوشنویسی با قلم :
قلم را توسط سه انگشت شست، اشاره و انگشت وسط گرفته بگیرید. بصورتی كه انگشت وسط تكيه گاه قلم شود و دو انگشت ديگر هدايت قلم را به عهده داشته باشند. بايد توجه داشت انگشتها راست باشند و از بند انگشت، خميده نشوند.
برای گذاشتن قلم روی کاغذ توجه کنید که در خوشنويسي نستعليق، برای نوشتن همه حروف و كلمات (به جز استثناها) پهناي نوك قلم در زاويه 60 تا 65 درجه نسبت به خط افقي بر روی صفحه قرار میگیرد.
تمرين:
پهناي قلم را در زاويه 63 درجه بر روي صفحه قرار داده و برداريد، به طوري كه فقط اثر پهناي نوك قلم بر روي صفحه نقش بندد. با يك بار مركب برداري مي توان چند بار اين عمل را تكرار كرد. اين تمرين را آنقدر انجام دهيد تا دستتان به انجام آن عادت كند.
*دقت كنيد قلم بر روي كاغذ حركت نكند زيرا قلم گذاري فقط به معني ايجاد اثر پهناي نوك قلم بر روي صفحه است.
بعد از این تمرین دلچسب و تجربه کار با قلم و کاغذ و دوات حتما علاقمند هستید تا کار را ادامه دهید و به نوشتن سرمشق ها و شعر های دلخواه خودتان برسید.
برای ادامه راه میتوانید از مطالب کلاس های خوشنویسی استفاده کنید و یا به سراغ کتاب های آموزشی بروید.
کلاس های خوشنویسی :
وقتی صحبت از کلاس خوشنویسی میشود بیشتر افراد بیاد انجمن خوشنویسان و کلاس های این مجموعه می افتند. در حال حاضر و با پیشرفت تکنولوژی کلاس های آنلاین خوشنویسی با قلم کار را بسیار آسان کرده است. این کلاسها برای افراد شاغل و یا کسانی که دوست دارند در خانه به یادگیری خوشنویسی بپردازند بسیار مفید است. چرا که شما میتوانید هر زمان و هر کجا که باشید از مطالب کلاس استفاده کنید و حتی یک جلسه را چند مرتبه ببینید و همراه استاد تمرین کنید.
خوشنویسی باقلم در مکتب‌مهر:
این دوره در ؟ جلسه و با تدریس علیرضا امین‌مقدم بصورت آنلاین ارائه میشود.
آقای امین‌مقدم از اساتید برجسته حوزه هنری هستند که از دوران مدرسه به هنر خوشنویسی علاقمند شدند و به همین خاطر رشته گرافیک را برای تحصیلات دانشگاهی خود انتخاب کردند. اما آموزش خوشنویسی را در محضر اساتید برجسته تا مرحله استادی ادامه دادند.
در این دوره تمام مطالب لازم برای شروع خوشنویسی از ابزار تا نگارش و تمرین بیان شده و شما با گذراندن این دوره و البته تمرین بسیار حتما به مهارت قابل قبولی خواهید رسید. اگر آشنایی اولیه‌ای با خوشنویسی و قواعد آن داشته باشید مسیر برایتان هموارتر خواهد بود اما اصلا نگران نباشید. در این دوره به مفاهیم اولیه هم توجه شده است.
دوره خوشنویسی نستعلیق(قلم)(1) مکتب مهر:
این دوره برای علاقه مندان به خوشنویسی نستعلیق با قلم که میخواهند به صورت پایه و مبنایی خوشنویسی نستعلیق را بیاموزند مناسب است استاد امین‌مقدم به صورت اصولی و جامع در این دوره به تدریس خوشنویسی با قلم پرداخته اند.
این دوره در دوازده جلسه برای هنرآموزان آماده شده است و سرفصل های آن به شرح زیر است:
درس اول:
ابزار و شرایط مورد نیاز
درس دوم:
نگارش حروف ک _ ف
درس سوم:
دایره های مستقیم نگارش حروف س،ص،ن،ی
درس چهارم:
دایره های معکوس
درس پنجم:
نگارش دو حرفی ها
درس ششم:
اتصال ج به سایر حروف
درس هفتم:
اتصال ج به سایر حروف
درس هشتم:
اتصال ج به سایر حروف
درس نهم:
اتصال ج به سایر حروف
درس دهم:
اتصال س به حروف
درس یازدهم:
اتصال س به حروف
درس دوازدهم:
اتصال س به حروف
مدرس دوره خوشنویسی با قلم مکتب مهر:
استاد علیرضا امین مقدم از خوشنویسان پرآوازه و با تجربه کشور تدریس دوره خوشنویسی با قلم مکتب مهر را برعهده دارند،استاد امین مقدم دارای مدرک کارشناسی گرافیک و گواهینامه فوق ممتاز خوشنویسی از انجمن خوشنویسان ایران است.
علیرضا امین مقدم خوشنویسی را نزد استاد بزرگ خوشنویسی استاد امیرخانی تکمیل کرد.از فعالیت های اجرایی امین مقدم میتوان به اجرای بخش خوشنویسی کتاب فارسی اول و پنجم ابتدایی اشاره کرد.
