مقدمه

یکی از اساسی‌ترین مهارت‌ها در زمینه عکاسی، آشنایی با مفهوم کلیدی نورپردازی است. مهم نیست مایل به ثبت رویدادی گذرا هستید یا خلق یک تصویر تبلیغاتی، نورپردازی در عکاسی نقشی کلیدی ایفا می‌کند. ماهیت یک عکس ماندگار از طریق نور و به کارگیری آن شکل می‌گیرد و بدون آشنایی با مفاهیم و تکنیک‌های کاربردی، کیفیت مد نظر در زمینه عکاسی، دست یافتنی نیست. نور نگاری معادل دو کلمه یونانی photo و graph خلق شده است و امروزه با عنوان فوتو-گرافی شناخته می‌شود. نور مصنوعی، نور طبیعی یا ترکیبی به عنوان انواع نور شناخته می‌شوند که عکاس بدون دانش و مهارت کافی نمی‌تواند از تمام تکنیک‌های موجود، خلاقانه بهره گیرد. در ادامه قصد داریم تا با آموزش نورپردازی در عکاسی و تکنیک‌های آن، بیشتر آشنا شویم.

اهمیت آموزش نورپردازی در عکاسی

باید به خاطر داشت که عکاسی به طور کلی ترسیم با نور، معنا می‌گردد. نقاشی بدون رنگ مانند عکاسی بدون نور است؛ هیچ مفهومی را به مخاطب القا نمی‌کند. جوهره و روح عکاسی به وسیله آیتم نور شکل می‌گیرد و بر مخاطب اثر می‌گذارد. تُن، روح و فضای عکس به وسیله تلفیق سایه و نور شکل می‌گیرد. پس دانش کافی در به کارگیری، تلفیق روشنایی و تاریکی در مقوله آموزش نورپردازی در عکاسی به عنوان سنگ بنای این مقوله در نظر گرفته می‌شود. برای رسیدن به بهترین بافت، درخشندگی، تمرکز و نشاط رنگی در هر سوژه ای، کنترل آیتم نور نقشی شایان توجه ایفا می‌کند.

مرز باریک بین ساخت عکس‌های حرفه‌ای و تاثیرگذار و عکس‌های معمولی، در به کارگیری و توزیع دقیق سایه و هایلایت‌ها خلاصه می‌شود که به طور مفصل در مقوله آموزش نورپردازی در عکاسی به علاقمندان این رشته آموزش داده می‌شود.

انواع مدل‌های نوری با آموزش نورپردازی در عکاسی

در آموزش نورپردازی در عکاسی، شناخت مدل‌های نوری، مقوله تاثیرگذاری است. برخی از انواع آن به شرح زیر است:

• نور طبیعی: نور خورشید، منبع آن به شمار می‌رود و تکنیک‌های بهره گیری از آن نیاز به آموزش دارد.
• نور مصنوعی: دسترسی به نور طبیعی همیشه و همه جا امکان پذیر نیست. ضمن آنکه در بسیاری موارد ممکن است شدت و نوع تابش خورشید، مفاهیم و کیفیتی که در عکاسی است را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و مطلوب عکاس نباشد. با درک این موضوع که نور نرم یا نور سخت چگونه عمل می‌نماید و بر شی مورد نظر تاثیر می‌گذارد، عکاس باید توانایی کنترل و دستکاری منبع را داشته باشد. این امر به برجسته نمودن کیفیت‌های دلخواه سوژه و ایجاد افکت‌های تصویری کمک فراوانی می‌کند. برای نرم کردن نور، نزدیک‌تر نمودن منبع نوری به سوژه پیشنهاد می‌شود و یا اینکه از رفلکتورها یا دیفیوزرها استفاده گردد. برای ایجاد نور سخت، طبیعی است که باید منبع نور را از سوژه دورتر نمایید و از لامپی ساده استفاده کنید.

انواع نورپردازی در عکاسی

در مقوله آموزش نورپردازی در عکاسی، شناخت انواع نورپردازی از اهمیت بسیاری برخوردار است که در ادامه به معرفی انواع آن می‌پردازیم:

• نورپردازی کوتاه (Short Lighting) : در این تکنیک نور اصلی به سمتی از صورت تابانده می‌شود که رو به دوربین قرار ندارد. برخورد نور به سمتی از صورت که مقدار کمی از آن دیده و در سمت دیگر، سایه دیده می‌شود. جایگاه این نور به سبک و حس دریافتی از عکس، توسط عکاس مشخص می‌گردد. متغیرهایی چون ابعاد و مشخصات صورت سوژه، جای دقیق سر، جایگاه دوربین و نور، نحوه قرارگیری نور متناسب با سوژه و… بسیار تاثیرگذار هستند.

• نورپردازی متقاطع (Cross Lighting) : نورپردازی مورب یا متقاطع، موقعیت یک چراغ و جهت نوردهی آن را مشخص می‌کند. منبع نور باید در کنار سوژه قرار گیرد تا نور بتواند به صورت مورب از روی آن عبور کند. استفاده از این نورپردازی برای تاکید بیشتر بر بافت و نوع فرم سوژه توصیه می‌شود. اگر عکاس در موقعیتی قرار بگیرد که بخشی از حجم و نقوش یک شیء به خوبی دیده شود و برخی دیگر به خاطر سایه‌ها از دید مخفی بماند، با اضافه کردن لامپ دیگری، این مشکل برطرف می‌شود. این دو منبع نوری یکسان، توازن را ایجاد می‌کنند.

• نورپردازی از پشت: به عنوان مناسب‌ترین و قوی‌ترین نوع نورپردازی در زمینه آموزش نورپردازی در عکاسی شناخته می‌شود. به عنوان پرکنتراست‌ترین و دراماتیک‌ترین انواع نوری معرفی می‌گردد.

• نور پرکننده (Fill Light) : برای کاستن از شدت کنتراست و سایه‌های سوژه که توسط منبع اصلی نور ایجاد شده است، کاربرد دارد.

• نورپردازی پروانه ای: با اسامی دیگری چون نورپردازی برتر و یا پارامونت لایتینگ نیز شناخته می‌شود. از این تکنیک به عنوان یکی از زیباترین و جذاب‌ترین انواع آن یاد می‌گردد. به یاد داشته باشید که عمدتاً برای عکاسی از صورت کاربرد دارد. هدف آن ایجاد شکل یک پروانه به کمک استفاده از سایه بینی است که زیر و یا بالای لب قرار می‌گیرد. برای دستیابی به چنین هدفی، سوژه مستقیماً زیر منبع نوری قرار داده و به این ترتیب سایه‌های مطلوب در زیر گونه ها، بینی و چانه فرد ایجاد می‌شود.

• نورپردازی زهوار (Rim Light) : شیوه‌ای در عکاسی پرتره است که در آن منبع نور، کمابیش در پشت سوژه قرار می‌گیرد و باریکه‌ای از سر را روشن می‌کند. این نوع نورپردازی، لبه‌های مدل را روشن و بدون در نظر گرفتن زاویه و ارتفاع منبع نوری مشخص می‌شود. برای جدا کردن مدل از بک گراند در بک گراندهای تیره کاربرد فراوانی دارد. از سافت باکس و یا شیدر بر روی فلاش در ایجاد این تکنیک استفاده می‌شود.

• نورپردازی رامبراند (Rembrandt Lighting) : از پنجره‌های سقفی برای روشن نمودن مدل‌ها استفاده می‌گردد. برگرفته از ایده‌های رامبراند، نقاش قرن 17 آلمانی است که به این تکنیک کلاسیک هم اطلاق می‌شود. با جابه‌جایی نور به طوری که سایه بینی و گونه، کمی متصل شوند و منطقه‌ای مثلث مانند زیر چشم به وجود آورند. اغلب از آن برای سوژه‌های مردانه استفاده می‌گردد.

• نورپردازی Outdoor Light: نوعی از نورپردازی بازسازی شده که یک صحنه خارجی داخل استودیو بازسازی می‌گردد به طوری که نور ایجاد شده مشابه حالت اصلی سوژه باشد.
• کپی برداری: مناسب‌ترین گزینه برای نشان دادن برجستگی مواد شیشه ای، استفاده از تکنیک نورپردازی ضدنور است. برای خروج از این حالت باید منبع دیگری از نور، از طرف روبرو و هم جهت با دوربین تابانده شود.

• نورپردازی لوپ: با عنوان حلقه‌ای نیز شناخته می‌شود. در این تکنیک یک حلقه از نور، اطراف چهره سوژه را در بر می‌گیرد. برای رسیدن به این نتیجه ابتدا از نورپردازی پروانه‌ای شروع و در ادامه منبع نور به سمت راست و یا چپ به صورت جزئی حرکت داده می‌شود. این روند تا زمانی که سایه‌های کوچک ایجاد شده در زیر بینی و متمایل به سمت گونه‌ها نمایان شود، ادامه می‌یابد.

نکات کلیدی در عکاسی

آموزش نورپردازی در عکاسی با تکنیک‌هایی همراه است که هر عکاسی باید با آن آشنایی یابد. این تکنیک‌ها بسته به محیط مورد نظر به بخش‌های زیر تقسیم می‌شود:

• عکاسی داخل استودیو (محیط بسته) : یکی از پایه‌ای‌ترین اصول نورپردازی در محیط‌های بسته، شکل مثلثی آن است. در این حالت به سه منبع نوری از جمله نورهای اصلی، نورهای عقب و نورهای فرعی نیاز است. به یاد داشته باشید که روشن‌ترین نور، به نور اصلی تعلق دارد که از پشت و اطراف عکاس به مدل تابیده می‌شود. قسمت رو به دوربین مدل باید روشن‌تر باشد و نور عقب نیز از پشت مدل تابانده می‌شود. دلیل آن ایجاد فاصله بین مدل و پس زمینه خواهد بود. نور فرعی از زاویه‌ای مخالف نور اصلی و از اطراف مدل تابانده می‌شود. شدت آن نیز کمتر است. در این زمینه نیز می‌توان از نور تلطیف شده، برای لطیف کردن نورهای محیطی استفاده نمود. این نورها، در عکاسی چهره کاربرد فراوانی دارند. با یک کاغذ روی چراغ استودیو می‌توان به سادگی چنین فضایی ایجاد نمود.

نور فرعی یا پرکننده، برای کاهش کنتراست، کاربرد دارد. با افزایش تاثیر نور فرعی، شدت کنتراست نیز کاهش می‌یابد و بالعکس. برای دست یابی به تاثیر چشمگیر، از نور کناره استفاده می‌شود. سطح بالایی از کنتراست را ایجاد و تاثیر فراوانی روی شرایط عکاسی دارد. تنها یک قسمت مدل باید بیشترین نور را به خود بگیرد و سایر نواحی به تاریکی متمایل باشند. نور از پشت نیز می‌تواند عکسی زیبا را خلق کند. در حین آن باید برای روشن‌تر کردن قسمت پیشین مدل، از فلاش اجباری (فلش دوربین بدون کنترل شدت نور آن) استفاده نمود.

• عکاسی در محیط باز و خارج از استودیو: باید خورشید در محیط باز برای عکاسی در پشت سر عکاس قرار گیرد؛ به این ترتیب نور، نقش اصلی را در عکاسی بازی می‌کند. اگر این شرط حاصل نشد بهتر است از فلاش اجباری استفاده شود. به هیچ وجه در وسط روز و در فضای باز اقدام به عکاسی نشود چرا که سایه‌های شدید بر روی سوژه ایجاد می‌کند. اگر ناچار به عکاسی در این شرایط شدید استفاده از یک چتر می‌تواند گزینه مناسبی باشد. هم چنین در روزهای آفتابی، استفاده از نور پشت نیز لزومی ندارد. در روزهای ابری نور تلطیف شده بدون سایه وجود دارد که بهترین شرایط را برای گرفتن عکس‌های ماندگار ایجاد می‌کند.

ساعات طلایی در عکاسی، یک ساعت بعد و یک ساعت قبل از غروب خورشید عنوان می‌شود. در این زمان نور مناسب برای عکاسی از سوژه‌ها تابانده می‌شود. فقط کافی است که مدل در مقابل نور خورشید قرار نگیرد. در آموزش نورپردازی در عکاسی همیشه بر اهمیت کنتراست تاکید می‌شود. اگر نور مناسب در محیط وجود نداشت استفاده از سه پایه و یا شاتر با سرعت پایین می‌تواند کمک کننده باشد.

نتیجه گیری و جمع بندی

در این مقاله به اهمیت آموزش نورپردازی در عکاسی پرداختیم؛ چراکه غفلت از راهکارهای استفاده از نور، به معنای از دست دادن فرصت‌های روی داده در ثبت یک اثر ماندگار و یا ناتوانی در خلق این آثار است. طبیعی است که به کارگیری منابع مختلف نوری به همراه تکنیک‌های حرفه‌ای و نیز ممارست و تمرین فراوان، می‌تواند عکاسی را به حرفه‌ای لذت بخش و تاثیرگذار تبدیل نماید.