مقدمه
یکی از مهم‌ترین مسائلی که همواره در عکاسی مطرح است، توجه به نورسنجی است. نورسنجی در عکاسی، از آن قبیل موضوعاتی که همیشه دغدغه‌ی عکاسان و هنرمندان بوده و محال است بدون توجه به نور، یک عکس خوب و باکیفیت خلق کنیم. نورسنجی در عکاسی شاید در ابتدا کمی پیچیده به نظر برسد، اما بعد از مدتی که روال کار به دستتان آمد، خواهید دید که این مسئله آنقدرها سخت و دشوار نیست، به علاوه هرچه که جلوتر بروید، نورپردازی در عکس‌هایتان نیز حرفه‌ای‌تر خواهد شد؛ به شرط آنکه آموزش نورسنجی عکاسی را پشت سر گذاشته باشید.
در مقاله‌ی امروز، قصد داریم تا از صفر تا صد نورسنجی در عکاسی برایتان صحبت کنیم و یک راهنمای جامع و در عین حال کوتاه، به شمار ارائه دهیم. ابتدا خواهیم دید که اصلا نورسنجی عکاسی به چه معناست و یادگیری آن چه اهمیتی دارد، سپس با طرز کار نورسنج دوربین آشنا خواهیم شد. بعد از آن، از انواع نورسنجی در عکاسی حرف خواهیم زد و تفاوت نورسنجی بازتابی و نورسنجی تابشی را به شما یادآور خواهیم شد؛ با ما همراه باشید.
نورسنجی در عکاسی چیست؟
نور، نورسنجی و نورپردازی در عکاسی، همگی عناصر مهمی هستند که کیفیت یک عکس، و سطح کار یک عکاس را مشخص می‌کنند. با نورپردازی درست و صحیح و البته به کمک نورسنجی در عکاسی، می‌توان آن‌چنان عکس‌های باکیفیتی تولید کرد که از اصل سوژه هم بهتر باشد. اما تسلط به نور در عکاسی، کار هر کسی نیست. این مسئله آنقدر توجه پیدا کرده که حتی کلا‌س‌های مبنی بر آموزش نورسنجی در عکاسی تشکیل می‌شوند.
به زبان ساده، نورسنجی در عکاسی به معنای سنجش میزان نوری است که به هنگام عکاسی، وارد دوربین می‌شود. اینکه چه میزان نور در طی عکاسی وارد دوربین شود، به دو عامل بستگی دارد، اول، خود دوربین و دوم، تصمیم و صلاح‌دید عکاس. در آموزش نورسنجی عکاسی، همواره سه عامل کلیدی وجود دارد:
- اندازه دیافراگم
با کم و یا زیاد شدن اندازه‌ی دیافراگم، میزان نور وارد شده به دوربین نیز کم و زیاد خواهد شد. هر اندازه که دیافراگم بازتر باشد، میزان نور دریافتی بیشتر و به عکس، هر اندازه که دیافراگم تنگ‌تر باشد، نور نیز کمتر خواهد بود. حال اگر نور محیط زیاد بود، بهتر آن است که اندازه‌ی دیافراگم کمتر باشد.
- سرعت شاتر
به زبان ساده، شاتر همان دکمه‌ای است که با آن عکس را ثبت می‌کنیم. شاتر در حقیقت نوعی مانع بر جلوی لنز است که از ورود نور به دوربین جلوگیری می‌کند. با فشردن شاتر، این مانع کنار رفته و نور وارد دوربین می‌شود. هر اندازه که سرعت شاتر کمتر باشد، نور بیشتری وارد دوربین شده و عکس نهایی، روشن‌تر خواهد بود.
- میزان ایزو
ایزو (ISO) در حقیقت به معنای میزان حساسیت سنسور دوربین، به نور است. هر اندازه که سنسور به نور حساسیت بیشتری داشته باشد، عکس حاصله پرنورتر و روشن‌تر، و هراندازه که حساسیت به نور کمتر باشد، عکس نیز تاریک‌تر خواهد بود. استاندارد میزان حساسیت سنسور، از 100 آغاز می‌شود؛ زیر این مقدار به معنای حساسیت کمتر، و بالاتر از این مقدار، به معنای حساسیت بیشتر است. هراندازه که ایزو بالاتر باشد، از کیفیت عکس نیز کاسته خواهد شد.
نورسنج دوربین چگونه کار می‌کند؟
بد نیست بدانید که در اکثر دوربین‌ها، از جمله دوربین‌های حرفه‌ای DSLR، پیش از آنکه خود عکاس به سراغ تنظیم این سه عامل کلیدی برود، نورسنج دوربین، به صورت اتوماتیک نور کادر را اندازه گیری کرده و آن را به صورت محوری از اعداد، بر روی صفحه، نمایش می‌دهد. این کار، تا حد بسیار زیادی نورسنجی در عکاسی را آسان می‌نماید و در هر لحظه، اطلاعات دقیق و مفیدی در اختیار عکاس قرار می‌دهد.
در همه‌ی دوربین‌های امروزی، نورسنجی را تحت عنوان حالت نوردهی یا «Metering mode» می‌توان تشخیص داد. به علاوه، نوردهی نیز با اصطلاح «Exposure» شناخته می‌شود. همانطور که گفتیم، وقتی دوربین روی این حالت باشد، محوری از اعداد در پایین صفحه نمایش داده می‌شود. در بهترین حالت، اعداد مشخص شده باید روی عدد صفر قرار داشته باشند. اگر اعداد به سمت مثبت (+1، +2 و…) حرکت کنند نور زیاد بوده و «OverExpos»، و اگر اعداد به سمت منفی (-1، -2 و…) حرکت کنند، نور کم بوده و «UnderExpos» رخ خواهد داد.
تفاوت نورسنج بازتابی و تابشی چیست؟
به هنگام آموزش نورسنجی در عکاسی، همواره دو نوع نورسنجی وجود دارد:
- نورسنج بازتابی
به صورت کلی، به نورسنجی که در داخل تمامی دوربین‌های حرفه‌ای وجود دارد، نورسنج بازتابی گفته می‌شود. همانطور که از نامش پیداست، اصل کار آن بر اساس نوری است که اجسام مختلف، به دوربین بازتاب می‌شود. به عبارت دیگر، این نورسنج در دوربین، نوری را که از سوژه به دوربین برگشت می‌خورد را اندازه‌گیری می‌کند. از نورسنج بازتابی می‌توان در تمامی محیط‌ها استفاده نمود.
- نورسنج تابشی یا دستی
از این نوع نورسنجی در عکاسی، بیشتر برای داخل آتلیه استفاده می‌شود. این نوع نورسنجی، نه تنها می‌تواند نورهای بازتاب شده از سوژه را محاسبه کند، بلکه قادر است تا نورهای تابیده شده به سوژه را نیز اندازه‌گیری کند. یعنی هم نوری که از سوژه وارد دوربین می‌شود، هم نوری که در محیط وجود دارد. نورسنج تابشی یا دستی، معمولا دقیق‌تر بوده و کیفیت عکس‌های ثبت شده در این حالت نیز، بالاتر است.
انواع نورسنجی در عکاسی
شما به عنوان یک هنرجو، به هنگام آموزش نورسنجی در عکاسی به طور کلی با چهار حالت عمده نورسنجی، مواجه خواهید شد. تفاوت بین این چهار نوع در این است که هر کدام، بر نوردهی به یک قسمت از سوژه، تمرکز می‌کنند.
چهار حالت نورسنجی در عکاسی، به شرح زیر است:
- نورسنجی ماتریسی (Matrix metering)
- نورسنجی مرکزی (Center-weighted)
- نورسنجی نقطه‌ای (Spot metering)
- نورسنجی جزئی (Partial Metering)
تفاوت حالت‌های نورسنجی در دوربین‌ها
امروزه در دنیای عکاسی، دو برند دوربین از همه مطرح‌تر هستند: برند نبکون (Nikon) ، و برند کَنون (Nikon) .
به هنگام تنظیم نورسنجی در عکاسی با هر یک از این دوربین‌ها، لازم است بدانید که اندکی تفاوتی میان حالت‌های مختلف نورسنجی در این دو دوربین، وجود دارد. به نکات زیر توجه کنید:
- دوربین کنون دارای چهار نوع حالت نورسنجی، و دوربین نیکون دارای سه حالت است.
- نورسنجی ماتریسی در دوربین نیکون با عنوان «Matrix» و در دوربین کنون با عنوان «Evaluative» نمایش داده می‌شود.
برای دسترسی به تنظیمات نورسنجی عکاسی، در دوربین‌های کنون تنها لازم است که کلید Q، و در دوربین‌های نیکون، کلید i را بفشارید.
نورسنجی ماتریسی (Evaluative-Matrix Metering)
تمام دوربین‌ها، به صورت پیشفرض بر روی این نوع از نورسنجی در عکاسی، تنظیم شده‌اند. این حالت نورسنجی، میانگینی از تمام نورهای موجود در محیط و سوژه، ارائه می‌دهد. به زبان ساده، اگر دوربین شما روی این حالت تنظیم شده باشد، نورسنج دوربین تمام نقاط روی کادر تصویر را سنجش می‌کند؛ از دورترین نقاط محیط گرفته، تا نزدیکترین، از روشن‌ترین تا تاریک‌ترین. سپس میانگینی از تمام این نورها تهیه کرده و آن میانگین، به عنوان نوردهی ایده‌آل برای عکس، انتخاب می‌شود. از این حالت از نورسنجی عکاسی، معمولا به عنوان متعادل‌ترین حالت یاد می‌شود و عکس‌های ثبت شده در این حالت، همیشه بهترین کیفیت را دارند.
نورسنجی مرکزی (Center Weighted)
شاید بتوان گفت که این حالت، در آموزش نورسنجی در عکاسی، از سه حالت دیگر رایج‌تر و پراستفاده‌تر باشد، زیرا در اکثر عکس‌ها، تمامی تمرکز بر روی سوژه است. همانطور که از نام این حالت نورسنجی پیداست، تمرکز نوردهی همواره بر مرکز تصویر است. علاوه بر مرکز، نواحی پایین عکس نیز در نوردهی محاسبه می‌شود.
فرض کنید که می‌خواهید از منظره‌ی یک ساحل عکس‌برداری کنید. در این حالت عکس را می‌توان به سه بخش تقسیم نمود؛ اول ساحل، دوم دریا، و سوم آسمان. حال اگر نورسنجی عکاسی شما بر روی حالت مرکزی تنظیم شده باشد، نوردهی بر اساس میزان نور قسمت میانی (دریا) و قسمت پایینی (ساحل) محاسبه خواهد شد.
نورسنجی نقطه‌ای (Spot Metering)
همانطور که از نام این حالت نورسنجی در عکاسی پیداست، نوردهی بر روی یک نقطه‌ی مشخص، متمرکز است. نورسنجی در این حالت، بر اساس میزان نور آن نقطه، محاسبه می‌شود. حال اگر آن نقطه روشن باشد، کل تصویر بر اساس همان نقطه، روشن خواهد شد. اگر آن نقطه تاریک و کم‌نورتر از باقی نقاط باشد، نوردهی بر طبق همان، تنظیم خواهد شد.
در آموزش نورسنجی در عکاسی، این نقطه‌ای که از آن صحبت کردیم، ممعمولا در مرکز کادر تصویر قرار می‌گیرد. به علاوه، ابعاد نیز ممکن است بسیار کوچک باشد. این حالت نورسنجی عکاسی، به خصوص برای سوژه‌های کوچک، بسیار توصیه می‌شود.
نورسنجی جزئی (Partial Metering)
احتمال دارد که به هنگام آموزش نورسنجی در عکاسی، این مورد را با مورد قبلی، اشتباه بگیرید. اما نورسنجی جزئی و نورسنجی نقطه‌ای اندک تفاوتی نیز با هم دارند. در نورسنجی نقطه‌ای، تمرکز نوردهی بر روی یک نقطه‌ی بسیار کوچک در مرکز کادر بود. اما در نورسنجی جزئی، ابعاد تمرکز نوردهی اندکی بزرگتر شده و البته تعیین این نقطه بر روی کادر تصویر نیز به دست خودمان خواهد بود.
همان مثال دریا را که چندی پیش گفتم، به یاد آورید. حال تصور کنید که در گوشه‌ی پایین سمت راست، یک تخته‌سنگ وجود دارد. با استفاده از این حالت نورسنجی در عکاسی، می‌توانیم تمرکز نوردهی را بر روی این تخته منعطف کرده و نور کل تصویر را به کمک آن، تنظیم نماییم. البته توجه داشته باشید که این حالت نورسنجی عکاسی، تنها در دوربین‌های کنون موجود است.
