مقدمه
آنچه در نویسندگی حائز اهمیت است این است که هر اندازه که نویسنده بتواند پیام و نوشته خود را با بیان و کیفیت بهتر و گسترده‌تر و کمیت بیشتری به مخاطب خود منتقل کند، به همان اندازه نیز قدرت نویسندگی او بیشتر است. رکن مهم در نویسندگی در وهله‌ی اول، قلم و نوع نگارش نویسنده است و در وهله‌ی دوم دیدگاه یا نوع نگاه اوست. چراکه حتی اگر نویسنده‌ای دیدگاه نو و تازه داشته باشد اما نتواند آن را با قلمی شیوا بنویسد، دیگر نویسنده نیست؛ بلکه پژوهنده‌ای نو اندیش است. در این مقاله می‌خواهیم به این موضوع بپردازیم که نویسندگی خلاق چیست؟ و برای تبدیل شدن به نویسنده‌ی خلاق چه راهکارهایی وجود دارد.
نویسنده کیست؟
نویسندگی نوعی پیام رسانی است و نویسنده کسی است که دیدگاهی نو یا نگاهی را با نگارشی نو به مخاطب خود انتقال می‌دهد.
اساس نویسندگی بر 3 پایه استوار است:
- هنر خوب حس کردن (یعنی خوب دیدن و شنیدن)
- هنر خوب اندیشیدن
- هنر خوب نوشتن
اگر بخواهیم نویسندگی را به عمل کسی که می‌نویسد در نظر بگیریم، در این صورت هر کسی را که بنویسد حتی اگر نوشته‌ی او ثبت هزینه‌های دخل و خرج خانه اش باشد یا دفتر حساب و کتاب مغازه اش باشد، باید نویسنده خواند. در این حالت نویسندگی امری بسیار ساده است و کافی است که شخص با حروف الفبا آشنا باشد و مختصر خطی داشته باشد که خواندنی باشد.
اما در واقعیت چنین نیست و اینگونه افراد نویسنده خوانده نمی‌شوند. نویسنده کسی است که معانی و مطالبی را در ذهن دارد، که دیگران با خواندن آن سودی ببرند و لذتی برایشان حاصل شود.
معنی نویسنده در برخی موارد خیلی خاص‌تر می‌شود. به عنوان مثال کسی که کتابی در نجوم بنویسد، اگرچه او در این علم اصول و نکاتی تازه بیان کرده است، باز هم نویسنده نیست بلکه منجم است و همین طور در مورد کتاب‌های جغرافیا، تاریخ، فیزیک و شیمی، نویسندگان و مولفان این کتاب‌ها را مورخ، فیزیک دان و شیمی دان می‌گویند.
اما اگر شخصی با رعایت اصول نویسندگی در هرکدام از این رشته‌ها کتابی بنویسد که قلم او روان باشد و هنرش در انشای عبارت و بیان مطلب دل نشین و ستودنی باشد، او را گذشته از عنوانی که دارد، نویسنده هم می‌خوانند؛ پس نویسندگی یعنی هنرِ داشتن قلم روان و زیبا.
نویسندگی خلاق چیست؟
شاید از نظر خیلی‌ها خلاقیت یعنی متفاوت بودن، یعنی خاص بودن. ولی همیشه اینطور نیست. در اطراف ما بسیاری از آثار هنری مثل یک فیلم، سریال و حتی یک تابلو نقاشی و یا یک موسیقی هستند که در خلق آنها خلاقیت به کار رفته است ولی شاید از دیدگاه بسیاری ساده و پیش پا افتاده باشند و حتی گاهی به آنها واژه‌ی مزخرف نسبت دهیم!
در واقع یک اثر خلاقانه آن دسته از چیزهایی هستند که به شکل چالش برانگیزی نسبت به بقیه‌ی موارد متفاوت باشد. نویسندگی خلاق هم از این امر مستثنی نیست؛ نویسندگی خلاق یعنی خالقانه نوشتن، یعنی هنگامی که دست به قلم می‌شوید یا به سراغ کیبورد می‌روید، به جای دنبال کردن الگوی ثابت نگارش یا کپی از سبک یک نویسنده عادی و مثل همیشه نوشتن، این بار با تمرکز بیشتری فکر کنید تا بتوانید با سبک و سیاق متفاوتی بنویسید.
تفاوت نویسندگی خلاق و نویسندگی در واقع مثل تفاوت شعر است با شعر نو. نویسندگی خلاق راهی است برای بیرون آمدن از سبک نویسندگی عادی. اما این به این معنی نیست که نویسندگی عادی بد باشد. در واقع نویسندگی خلاق یعنی مثل همیشه نبودن.
راهکارهایی برای خلاقیت در نویسندگی
- داشتن نگاه متفاوت به قضایا
یکی از شیوه‌های نگارش خلاقانه داشتن نگاهی متفائت به موضوعات است. در واقع یک راهکار برای نویسندگی خلاق این است که به موضوعات از زاویه‌ی دیگری بنگریم. در اینجا با ذکر مثال به شرح بیشتر این موضوع می‌پردازیم.
مثلاً در بیشتر متون خبری خوانده می‌شود که ویروس کرونا به عنوان یک بلای طبیعی در جهان جان صدها میلیون نفر را گرفت و موجب خسارت‌های اقتصادی در سراسر جهان شد. حالا به بیان این موضوع از دیدگاه یک نویسنده‌ی خلاق توجه کنید؛ شیوع ویروس کرونا باعث کاهش مصرف انرژی شده و همین امر به کاهش دمای کره‌ی زمین و نجات بسیاری از گونه‌های در حال انقراض کمک شایانی می‌کند.
همان طور که دید تفاوت این دو نوشته چقدر در جذابیت موضوع و حس و حال مخاطب تأثیر گذار خواهد بود.
- کمک گرفتن از داستان
حتما با خودتان فکر کرده‌اید که نویسندگی خلاق چیست؟ و چرا باید از سبک نویسندگی خلاق استفاده کنیم؟ در واقع شما به کمک این خلاقیت باعث ایجاد تفاوت می‌شوید و همین تفاوت باعث می‌شود ذهن مخاطب را به خود جلب کنید.
یکی از راهکارهایی که باعث رسیدن شما به این تفاوت می‌شود، داستان نویسی در متن و محتوا است. داستان نویسی موجب ایجاد حس لذت در مخاطب و همراهی او با نوشته و در نهایت جلب توجه و رضایت مندی او می‌شود.
اگر شما هنگام نوشتن به جای استفاده از کلمات سخت و دشوار از داستان و مثال کمک بگیرید و حتی تجربه‌های شخصی خودتان را در نوشته بیان کنید، این امر موجب می‌شود تا خواننده حس بهتری هنگام خواندن متن شما داشته باشد و در عین حال شما نیز به هدف تان یعنی نویسندگی خلاق نزدیک خواهید شد.
- خلاقیت در سادگی است نه پیچیدگی!
متأسفانه بسیاری از افراد بعد از شنیدن کلمه‌ی خلاقیت، اولین چیزی که به ذهنشان خطور می‌کند، یک سری فرایندهای پیچیده است که روی نوشته یا محصول خود پیاده می‌کنند. اما در واقعیت چنین نیست. خلاقیت یعنی سادگی، نه پیجیدگی. اگر می‌خواهید یک نویسنده‌ی خلاق باشید باید با ذهنیت ساده و پاک، دست به قلم یا کیبور رایانه بشوید.
- نیم نگاهی به حاشیه‌ها
قبل از هر چیز لازم به ذکر است که استفاده از این تکنیک برای هر نوع نوشته‌ای جذابیت نداشته و باید با درنظر گرفتن نوع مخاطبتان تصمیم بگیرید که از این تکنیک استفاده کنید یا خیر.
شاید با ذکر این مثال استفاده از این تکنیک ملموس‌تر شود؛ فرض کنید اگر شما بخواهید یک مستند درباره زندگی یک توله شیر از بدو تولد تا زمانی که بزرگ می‌شود ببینید؛ به نظر شما دیدن صحنه‌هایی از زندگی توله شیر همراه مادرش هنگامی که شیر می‌خورد یا به مروز زمان شکار یاد می‌گیرد و در نهایت جفت گیری می‌کتد جذاب است؟ مطمئناً خیر!
حال تصور کنید همان توله شیر در بدو تولد پدرش را هنگام جنگ با یک شیر نر از دست می‌دهد. شیر نر جدید می‌خواهد برای خود قلمرو روایی کند و برای جفت گیری با ماده‌ها، توله‌های آنها را می‌کشد. توله شیر مستند مجبور می‌شود برای حفظ جان خود به منطقه‌ی دیگری برود و وارد یک گله‌ی شیر جدید شود…
همان طور که می‌بینید با اضافه کردن کمی حاشیه و پر و بال دادن به داستان، نوشته شما بسار جذاب‌تر از قبل می‌شود. پس برای نویسندگی خلاق نیاز است نیم نگاهی به حاشیه داشته باشید.
- انتخاب سوژه‌های مناسب
یکی از مهم‌ترین مواردی که در نویسندگی خلاق وجود دارد، انتخاب سوژه‌های مناسب برای نوشته است. اگر شما از سوژه‌های تکراری یا کلیشه‌ای استفاده کنید، هرگز نمی‌توانید مخاطب خود را مجذوب نوشته خود نمایید. برای تقویت مهارت خود در انتخاب سوژه‌های ناب و بکر باید کتاب‌های متنوع (هم داستانی و هم غیر داستانی) بخوانید، و هیچ وقت دست از خواندن بر ندارید. این امر باعث می‌شود تا شما بتوانید ایده‌های ذهن خود را بپرورانید و به مرور زمان، بتوانید نویسندگی خلاق را در سبک نوشتن خود پیاده سازید.
نویسندگی، آرزویی دست نیافتنی نیست!
عده‌ای از افراد بر این عقیده اند که نویسندگی خلاق و خوب نوشتن، فقط مختص قشر خاصی می‌شود و فقط عده‌ی خاصی این مهارت و توانایی را دارا هستند. تصور این افراد بر این است که انسان‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته‌ی اول کسانی که نویسندگان ماهری هستند و به طور مادرزادی خوب می‌نویسند. دسته‌ی دوم افرادی هستند که تمام طول عمرشان در تلاش هستند تا بتوانند بهتر بنویسند، ولی تلاش آنها بیهوده است.
اما در واقعیت این سبک تفکر بسیار غلط است، در واقع خوب نوشتن و نویسندگی خلاق مهارتی است که با تفکر و الهام، ارتباط مستقیمی دارد و همه‌ی افراد قادر هستند تا بهترین متون را خلق نمایند.
اصول مهم در نویسندگی
در ادامه به چند اصل مهم در نویسندگی اشاره خواهیم داشت که دانستن آنها برای شروع بسیار مهم است.
- تنها یک روش برای نوشتن وجود ندارد
همان طور که می‌دانید روش‌ها و سبک‌های متفاوتی برای نوشتن وجود دارد؛ شما هم سعی کنید روش و سبک خاصی را برای خود در نظر بگیرید و براساس آن پیش بروید.
- کلمات، نمایندگان شما هستند
این کلمات هستند که ما را به دیگران می‌شناسانند. پس لازم است دامنه‌ی لغات خود را گسترش دهید و در موقعیت‌های متفاوت، از کلمات مناسب آن استفاده کنید.
- نوشتن، ابزاری برای قدرتمند شدن
در دنیای امروز، نوشتن یک ابزار قدرت است. بنابراین خود را دست کم نگیرید و تا می‌توانید مهارت‌های خود را تقویت کنید تا بتوانید در دنیای امروز صاحب قدرت شوید.
- رمز تبدیل شدن به نویسنده‌ی خوب، تکرار و تمرین است
تنها با تکرار و تمرین است که می‌توانید به یک نویسنده‌ی خلاق و کار بلد تبدیل شوید؛ پس تا می‌توانید بنویسید و دست از تمرین برندارید.
- ساده نویسی
تا آنجا که می‌توانید از مفاهیم ساده و روان در متن نوشته‌تان استفاده کنید و پیام خود را به واضح‌ترین شکل ممکن به مخاطبتان منتقل نمایید.
- استفاده از کلیشه ممنوع!
سعی کنید در متن نوشته خود از اصطلاحات خاص و حرف‌های کلیشه‌ای، کمترین استفاده را داشته باشید.
- خواننده احمق نیست!!
هنگام نوشتن متن، فرض را بر این بگذارید که خواننده چیزی نمی‌داند، ولی هرگز او را احمق فرض نکنید!
نتیجه گیری و جمع بندی
اگر شما هم قصد دارید تا مهارت‌های نویسندگی خود را تقویت کنید و نویسندگی خلاق را در خود پرورش دهید، بهتر است برای شروع در دوره‌های نویسندگی شرکت نمایید. در این دوره‌ها شما با تکنیک‌هایی آشنا می‌شوید که مسیر را برای شما هموارتر می‌کند.
