نمایشنامه خوانی به ما چه می آموزد؟

برای دویدن در عجایب شهر نمایشنامه نویسی باید به راه رفتن دیگران به درستی نگاه کرد، باید بتوانید درک کنید که گام ها به چه شکل برداشته می شوند. آیا همه گام‌ها به صورت مستقیم و به یک اندازه برداشته می شوند یا نه؟

درست این است، زمانی که چاله آبی در مسیرتان قرار گرفته است باید گامتان را بلند تر بردارید یا از روی آن بپرید. خواندن نمایشنامه ها و تحلیل صحیح و تکنیکال آن ها می تواند برای شما راه رفتن های هر نمایشنامه نویسی را بشکافد و این شکافته شدن و درک عمل کرد هر نویسنده می تواند شما را در زمینه نویسندگی هر متنی اعم از نمایشنامه یا رمان یاری کند.

این را به خاطر داشته باشید که این کتاب از شما یک دونده برنده دو ماراتون نمی سازد بلکه به شما یاد می دهد چگونه عملکرد یک برنده دو ماراتون را بررسی کنید و با افزودن خلاقیت خود به این آموزش ها، گام های بعدیتان را برای فراتر رفتن از او بردارید. پس بیش از اینکه به سکوی قهرمانی خیره بشوید و حسرت بخورید با مطالعه و عمل سکوی قهرمانی را برای خودتان بسازید.

در بخش نهم از مطلب “ده تکنیک سیال نویسندگی” کتاب “شیوه فنی نمایشنامه خوانی اثر دیوید بال” را به شما معرفی کرده ایم که در این سلسله مقاله به صورت تفصیلی به آن خواهیم پرداخت.

معرفی نویسنده

“دیوید بال” استاد نمایشنامه نویسی و بازیگری تئاتر دانشگاه کارنگی ملون و برنده چندین جایزه هنری و ادبی است.

دیوید بال بیش از صد نمایشنامه را به روی صحنه های بزرگ و کوچک حرفه ای، جشنواره ای و دانشگاهی برده است. بال کتاب های متعددی در حوزه تئاتر به چاپ رسانده است، اعم از کتب تخصصی و آموزشی و نمایشنامه که می توان به نمایشنامه تروریست او نیز اشاره کرد. اما این مقاله قصد دارد یکی از پرفروش ترین کتاب های تاریخ تئاتر آمریکا یعنی کتاب شیوه فنی نمایشنامه خوانی را به شما معرفی کند.

مقدمه نمایشنامه خوانی

دیوید بال معتقد است که مفاهیم برداشتی شما از یک نمایشنامه نباید اولین اصل قابل توجه شما باشد. زیرا به عقیده او برای یک هنرمند دانستن علت تیک تاک ساعت مهم تر از این است که ساعت چند است!

درک کامل از چگونگی کارکرد یک نمایشنامه شما را به کشف و شهود و فهم و معنای آن می رساند. عقیده بال بر این است که اولین قدم برای به صحنه آوردن یک نمایشنامه و حتی نوشتن آن منوط به “درک ارزش ها، قابلیت ها و مکانیسم عملی” آن نمایشنامه است.

او می گوید عدم درک این مطالب، عدم توانایی در انتقال آن ها به مخاطب را در پی دارد. دیوید در بخشی از مقدمه به اجزای نمایشنامه از منظر ارسطو اشاره می کند که در “کتاب فن شعر یا پوئتیک“ به این شکل دسته بندی شده است.

هر نمایشنامه از 3 جز تشکیل شده است

1.طرح

2.شخصیت

3.تفکر

اما می گوید همه این ها نتیجه کارند و نه مراحل اولیه آن و نه دستورالعمل پیدا کردن آنها.

برای شناخت یک شخصیت نیاز به درک تحلیل گرایانه تمامی عناصر سازنده اش می باشد یعنی عناصر مادی و معنوی هر شخصیت.

او در پایان مقدمه خود این جمله قصار را می گوید که “شما اگر فرق چکش و تبر را نفهمید نه تنها کلبه ای را نمی توانید بسازید که حتی درختی را هم نمی توانید قطع کنید”.

چه اتفاقی می افتد که باعث می شود یک اتفاق دیگر بیوفتد!

اولین چیزی که در تحلیل یک نمایشنامه باید کشف بشود این است که حرکت پیش رونده این نمایش چگونه است و چه چیزی باعث می شود که نمایشنامه از نقطه ای به نقطه ای دیگر برود. اولین اتفاق هر عمل را پیدا کنید و سپس دومین اتفاق را و بالاخره ارتباط این دو را بیابید.

اگر کار من باعث شود که شما یک کار دیگر انجام دهید، کار من و کار شما یک عمل را تشکیل می دهد.

پس اولین وظیفه در هنگام خواندن یک نمایشنامه این است که یکایک اعمال را پیدا کنیم. اولین حادثه هر عمل را پیدا کنیم (نشانه) سپس دومین حادثه آن عمل را پیدا کنیم (هدف). یادتان باشد برای هر نشانه ای هدفی وجود دارد و هر هدفی یک نشانه دارد.

تک تک نشانه ها و هدف هایی که نویسنده در نمایشنامه گذاشته است را باید بیابیم.

اصلا حرف حساب ما چیست؟( خلاصه)

هر اتفاقی که می افتد می تواند یک حادثه باشد، هر گاه یک حادثه باعث شود و یا اجازه بدهد حادثه دیگری اتفاق بیوفتد این دو حادثه با هم یک عمل را تشکیل می دهند. عمل ها آجر های اصلی یک نمایشنامه هستند و با روی هم گذاشتن آنها نمایشنامه شما تکمیل می شود.

و بعد چه اتفاقی می افتد؟!

هر حادثه باعث می شود یا اجازه می دهد حادثه ای تازه رخ بدهد، این یک عمل است. اما حالا همان هدف یعنی حادثه دوم خود تبدیل به نشانه ای دیگر می گردد یعنی حادثه اول عملی تازه را خلق می کند.

به طور مثال می توان به “نمایشنامه هملت“ اثر ویلیام شکسپیر انگلیسی اشاره کرد.

حادثه اول: روح پدر هملت، حادثه و ماجرای مرگ وحشتناک خود را برای هملت بازگو می کند.

حادثه دوم: هملت سوگند می خورد که انتقام خون پدر را بگیرد.

حال توجه کنید! دومین حادثه این عمل خود تبدیل به اولین حادثه عمل بعدی تبدیل می شود. یعنی هدف اول خود به نشانه تبدیل می شود.

اگر بتوانید پیوستگی بین حوادث را کشف کنید، در همان هنگام قادر خواهید بود که قدم به قدم، حادثه به حادثه و عمل به عمل تا پایان نمایشنامه پیش بروید.

حادثه ها همانند مهره های دومینو پشت سر هم چیده شده اند و اگر شما نتوانید یکی از مهره ها را پیدا کنید عملاً از ویران شدن و سیر دومینو جلوگیری کرده اید.

پس به ترتیب باید حادثه ها را دنبال کرد و اگر حادثه ای چند شاخه شد یعنی بر چند حادثه دیگر تاثیر گذاشت شما باید هر کدام را جداگانه دنبال کنید.

تحلیل پی در پی “عمل” در یک نمایشنامه دری است که به شناخت نمایشنامه گشوده می شود و حفاظی است در مقابل تعابیر ناآگاهانه و بی ربط از یک نمایشنامه.

پس بطور خلاصه می توان گفت هر عمل از دو حادثه تشکیل شده است 1. نشانه 2. هدف

هر هدفی خود نشانه ای است برای عمل بعدی. بنابراین می توان گفت برای ساخت یک دومینو درست باید بدانید که تک تک مهره ها مهم هستن و عدم کشف و جای گذاری نادرست یک مهره باعث ناتمام ماندن پروژه شما خواهد شد.

در ادامه چه می خوانیم؟

این مطلب که در اختیار شما قرار دارد قسمت اول از یک سریال متن است که ادامه آن را می توانید در پست های بعدی در آینده مطالعه کنید. دیوید بال گام به گام شما را برای تحلیل هرچه صحیح تر نمایشنامه ها آماده می کند و شما گام به گام برای رسیدن به چابکی در تحلیل و در نهایت نوشتن نمایشنامه خود آماده خواهید شد. پس با سلسه متن های شیوه فنی نمایشنامه خوانی همراه باشید.