بدون شک شما به عنوان خواننده این مقاله، با مفهوم کاریکاتور آشنایی دارید؛ کاریکاتور نوعی نقاشی و نوعی هنر است که در آن، اغلب تصویر و تمثال صورت افراد، به شکلی مضحک و خنده‌دار، ترسیم می‌شود. اغراق و اگزجریشن در این نوع نقاشی، عنصری اساسی است و به نوعی هویت آن را شکل می‌دهد. این سبک از نقاشی تاریخی بسیار پرقدمت دارد و گفته می‌شود که اولین نمونه از آن، به 1900 سال پیش بازمی‌گردد.
همانطور که گفتیم، این شیوه از نقاشی، انواع و اقسام مختلفی دارد و شاید معروف‌ترین نوع آن، طراحی چهره باشد. اثری که از چهره کشیده می‌شود، معمولاً بر اجزای و تناسب صورت افراد سر و کار دارد و سعی بر آن دارد تا ضعف‌ها را به نوعی اغراق‌آمیز و خنده‌دار جلوه دهد. خلق کاریکاتور چهره، بسیار پرطرفدار است و علاوه بر آن، آموزش کاریکاتور چهره نیز مخاطبان و متقاضیان بسیار دارد.
ما در این مقاله، قصد داریم تا از اصول و روش کشیدن این نوع نقاشی برای شما صحبت کنیم. هرچند که شاید اصول کشیدن تمامی انواع مختلف کاریکاتور یکسان باشد، اما به هنگام کشیدن چهره، باید نکات خاصی را نیز در نظر داشت. آموزش کشیدن کاریکاتور با مداد، خصوصا چهره، بسیار محبوب است و دانستن قوانین آن، می‌تواند برای شما بسیار مفید باشد؛ پس با ما همراه باشید.
اصول طراحی کاریکاتور چهره
همانطور که اشاره کردیم، این سبک می‌تواند با استایل‌ها و تکنیک‌های مختلفی خلق شود. فارق از اینکه به کدام نوع تعلق دارد، در تمامی آن‌ها، اصولی اولیه و مشترک به چشم می‌خورد. این اصول و قوانین، تمام انواع این نوع نقاشی را در یک دایره گرد هم جمع می‌آورد و به آن‌ها، عنوان کاریکاتور را می‌دهد. طراحی چهره نیز از این قاعده مستثنی نیست. به همین دلیل است که برای آموزش نقاشی کاریکاتور چهره، باید ابتدا همین اصول کلی را آموخت.
این اصول را می‌توان در سه عنصر خلاصه کرد:
- همانندی
اولین و اساسی‌ترین عنصر در آموزش کشیدن کاریکاتور چهره که باید بر آن مسلط شوید، «همانندی» است. اگر بیننده نتواند با یک نگاه تشخیص دهد که طرح ما، تصویر چه کسی است، عنصر همانندی در آن رعایت نشده است. یک اثر خوب در این سبک، آن است که بتواند در عین حفظ تمامی اصول، واقعیت سوژه را نیز به خوبی به تصویر بکشد.
- اغراق
اغراق، ماهیت و هویت این سبک است. بدون اغراق، نقاشی شما تنها یک پرتره ساده و خشک و خالی خواهد بود. همانطور که در مقدمه گفتیم، این سبک از نقاشی با تمرکز بر نقص‌ها و کاستی‌های چهره و جلوه دادن آن‌ها به شکلی اغراق‌آمیز خلق می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که شدت و حدت اغراق، ممکن است سطوح مختلفی داشته باشد.
- پیام
نکته‌ای که شاید در اکثر مواقع به هنگام آموزش کاریکاتور چهره ممکن است از قلم بیفتد، این است که هر نقاشی، باید حاوی پیامی‌برای بیننده باشد. هنرمند باید تلاش کند تا حرف و پیامی را به صورت غیرمستقیم، با طرح‌هایش به مخاطب برساند. این پیام می‌تواند از هر نوعی باشد، هر موضوعی داشته باشد و هر چیزی را نشانه بگیرد. استفاده از عنصر اغراق، می‌تواند به ارسال واضح‌تر پیام، کمک شایانی کند.
مراحل آموزش کشیدن کاریکاتور چهره
حال که با اصول اولیه آموزش نقاشی کاریکاتور چهره آشنا شدیم، بهتر است که به سراغ آموزش مراحل کشیدن چهره‌ای ماندگار برویم. فرایند خلق اثر با چنین سبکی را به 5 مرحله تقسیم کرده‌ایم:
- مرحله اول، انتخاب اشکال اصلی و تغییر تناسب‌ها
برای اینکه صورت انسان راحت‌تر قابل بررسی باشد، در آن پنج جزء اصلی تعیین کرده‌اند. این کار در حقیقت برای ساده‌سازی چهره انجام می‌گیرد.
5 شکل اصلی به هنگام آموزش کشیدن کاریکاتور چهره، به قرار زیر است:
- شکل سر
- چشم چپ
- چشم راست
- بینی
- دهان
با تغییر فاصله این پنج شکل از یکدیگر، می‌توان هزاران، بلکه میلیون‌ها چهره جدید خلق کرد که همگی با هم متفاوت باشند. برای کشیدن یک کاریکاتور چهره، ابتدا باید این پنج شکل رسم شده و تکمیل شوند. عناصر دیگری چون خال، چین و چروک، ریش و سبیل و مو، در نهایت اضافه خواهند شد.
همانطور که گفتیم، برای خلق اثری در این سبک، اغراق عنصری اساسی است؛ حال چگونه می‌توان با دستکاری این اجزاء و اشکال و تغییر تناسب‌ها، اغراق به وجود آورد؟ از سه راه:
- تغییر فاصله هر یک اجزاء و اشکال
- تغییر اندازه هر یک از اجزا نسبت به دیگری
- تغییر زاویه قرار گرفتن هر یک از اشکال
- مرحله دوم؛ خوب دیدن و بررسی سوژه
یکی از مهم‌ترین توانایی‌های هر هنرمند، خوب دیدن و دیدن آن چیزی است ک دیگران از دیدن آن عاجزند. این جمله ممکن است پیچیده باشد، اما حقیقت نقاشی کشیدن همین است؛ به خصوص به هنگام تدریس و آموزش کاریکاتور چهره، بر خوب و درست دیدن، تأکید فراوانی وجود دارد.
هنرمندی که در این سبک کار می‌کند، باید نگرشی متفاوت به محیط اطراف خود داشته باشد. لازم است که تنها یک عضو را به عنوان شاخص انتخاب کرد و برای خلق اغراق، روی همان عضور مانور داد.
البته این نکات را نیز نباید از قلم انداخت:
- در خلق این سبک از نقاشی، باید به تناسب اهمیت فراوانی دهید.
- این تناسب را در هنگام کشیدن این نوع نقاشی، با نام عمل و عکس‌العمل نیز می‌شناسند.
- اگر عضوی را انتخاب کرده و عنصر اغراق را روی آن پیاده نمودید، سایر اعضا نیز باید به تناسب آن، تغییر نمایند.
به طور مثال اگر می‌خواهیم بر روی فاصله دو چشم اغراق کنیم، اندازه سر و صورت نیز باید به تناسب آن، افزایش پیدا کند.
- مرحله سوم؛ طراحی و کشیدن سر سوژه
برای اینکه نقاشی ما، اثری بی‌نقص و عالی به نظر برسد، توجه و دقت به طراحی سر، امری است بسیار حیاتی. معمولاً در آموزش کشیدن کاریکاتور چهره، مدت زمان زیادی را صرف تدریس این مبحث می‌کنند. شکل سر، برای پیاده‌سازی عنصر اغراق، بسیار مناسب است. هر اندازه که برای طراحی کردن سر، دقت و وسواس بیشتری به خرج دهیم، به همان اندازه کشیدن سایر اجزا راحت‌تر و البته باکیفیت‌تر خواهد شد.
در آموزش نقاشی کاریکاتور چهره، چند تکنیک ساده برای کشیدن بهتر سر وجود دارد:
- برای تشخیص حالت سر سوژه، چشم‌های خود ریز کنید و نیمه‌بسته آن را بررسی کنید.
- نقاط مرجع و اجزای اساسی که می‌توان اغراق را در آن اجرا کرد، پیدا نمایید.
- صورت را از زوایه‌های مختلف به دو نیم تقسیم کرده و ببینید در کدام یک، صورت نامتقارن است.
- اگر چهره و به خصوص سر سوژه به جسم خاصی شباهت داشت، از همان الگوبرداری کنید.
- مرحله چهارم؛ نحوه کشیدن چشم‌ها
چشم هم درست مثل سایر اجزای صورت، اهمیت بسیاری در آموزش کاریکاتور چهره دارد. چشم‌ها در عین اینکه عضوی ساده هستند و تشخیص تناسب آن‌ها کار آسانی است، اما تاثیر بسزایی در کار شما خواهند داشت. به نوعی گفته می‌شود که روح اثر شما، در چشم‌های تصویری که کشیده‌اید نمایان می‌شود. برای اینکه بتوانید چشم را به خوبی طراحی کنید، نکات زیر را باید به یاد داشته باشید:
- اندازه و میزان اغراق چشم، به اندازه کره چشم سوژه بستگی دارد.
- در مرحله اول برای کشیدن چشم، تنها لازم است که آن را به عنوان یک عضو ساده در نظر گرفت، بدون خطوط و مژه‌ها و پلک و… .
- توجه به خطوط دور چشم، می‌تواند در تشخیص شکل کلی چشم، کمک بزرگی باشد.
- به هنگام اجرای اغراق روی چشم، تناسب آن با سایر اعضا را فراموش نکنید.
- مرحله پنجم؛ کشیدن بینی
در آخرین مرحله از آموزش کشیدن کاریکاتور چهره، به سراغ طراحی و کشیدن بینی می‌رویم. بینی نیز درست مثل چشم، ماهیت این سبک را تشکیل می‌دهد و تأکید فراوانی بر دقت در طراحی آن وجود دارد. شاید بتوان اینطور گفت که یک اثر خوب، بدون توجه به بینی، شکل و تناسب آن با سایر اجزا، اصلاً ممکن نخواهد بود.
بینی برای اجرای عنصر اغراق بی‌نظیر است و اکثر کاریکاتوریست‌ها، بینی را به عنوان عضو اصلی برای اغراق، انتخاب می‌کنند. در آموزش نقاشی کاریکاتور چهره، همواره توصیه می‌شود که:
- بینی سوژه را از زوایای گوناگون بررسی کنید.
- به هنگام طراحی، بسته به حالت سر، اغراق بر روی هر از اجزای بینی نیز متفاوت خواهد بود.
- معمولاً شکل ساده شده‌ی تمام بینی‌ها، ذوزنقه است.
- جزئیات بینی را باید در آخر و پس از تمام شدن کار اضافه کرد.
معرفی کتاب‌های آموزش کاریکاتور چهره
برای آموزش کاریکاتور چهره، کتاب‌های فراوانی در بازار وجود دارد. این کتاب‌ها را می‌توان به صورت خودخوان در خانه استفاده کرد، هم می‌توان آن‌ها را در کلاس‌های آموزشی تدریس نمود.
دو نمونه از بهترین کتاب‌های آموزش این سبک نقاشی چهره، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- هنر دیوانه‌وار کاریکاتور (The Mad Art of Caricature)
این کتاب به دست «تام ریچموند» نوشته شده و شاید بهترین کتاب در زمینه یادگیری این سبک از نقاشی باشد. حتی برای نوشتن این مقاله نیز یکی از اصلی‌ترین منابع ما بوده است. این کتاب، حاصل تجربه 25 ساله‌ی نویسنده است؛ از همین روی بسیار جامع و کامل است.
- آموزش کاریکاتور به روش ساده
این کتاب را شاید بتوان همتای ایرانی کتاب پیشین در نظر گرفت. نویسنده این کتاب، «فریبا صدقی پور» است . این کتاب برای آموزش کشیدن طراحی چهره بسیار ایده‌آل است و نویسنده، اصول و قوانین طراحی این سبک از نقاشی چهره را قدم به قدم، به مخاطب آموخته است.
بد نیست بدانید که ما، امکان دانلود کتاب آموزش کاریکاتور به زبان ساده را برای شما فراهم آورده‌ایم.
جمع‌بندی
کاریکاتور سبکی است که طرفداران بسیاری دارد؛ از همین روی، آموزش نقاشی کاریکاتور چهره، در این چند سال اخیر رونق فراوانی پیدا کرده و کلاس‌های بسیاری برا آن برگزار شده است.
جالب است بدانید که طراحی چهره، تنها زیرمجموعه‌ای از این نوع نقاشی به حساب می‌آید، اما با این حال، توجه بسیاری نسبت به آن وجود دارد. دیگر آنکه بهتر است بدانید تمام اصول و قوانین کشیدن این سبک، در تمام انواع آن مشترک هستند.
در این مقاله سعی کردیم تا از اصول آموزش کاریکاتور چهره برای شما صحبت کنیم و مراحل مختلف آن را برایتان شرح دهیم. ما قدم به قدم طراحی چهره را جلو بردیم و نکات مهم طراحی اثری بی‌نقص را برایتان بازگو کردیم. نظر شما درباره این مقاله چیست؟
