مقدمه

عکاسی سه نوع دارد و شامل عکاسی علمی، صنعتی و هنری می­شود. امروزه با افزایش امکانات و تجهیزات تلفن­های همراه، همه ما در واقع یک دوربین خوب و حرفه­ای با خود در همه جا به همراه داریم. داشتن یک دوربین با کیفیت، هر انسان مبتدی را مشتاق به گرفتن عکس از مناظر و تصاویر اطراف و حک کردن خاطرات زندگی می­کند. گاهی افراد از عکاسی تفریحی با دوربین­های گوشی شروع می­کنند و آنقدر مشتاق و علاقه­مند می­شوند که در نهایت یک دوربین حرفه­ای تهیه کرده و به کار عکاسی خود به صورت هنری و حرفه­ای ادامه می­دهند.

چه یک عکاس حرفه­ای باشیم و یا یک مبتدی، اصلا فرقی ندارد و آنچه بیش از هر چیزی یک عکاس را آزار می­دهد، گرفتن یک تصویر تار از منظره و صحنه مورد عکاسی است. گرفتن یک عکس تار وقتی بیشتر ناراحت کننده می­شود که سوژه عکاسی آنی بوده و برای بار دوم قابل عکاسی نباشد. در اینجا است که اهمیت تمرکز و یادگیری فوکوس در عکاسی بیشتر نمایان می­شود و هر مقاله­ای که به آموزش حرفه­ای عکاسی به خصوص آموزش فوکوس در عکاسی به زبان ساده بپردازد، به طور حتم مورد توجه و علاقه مخاطبان زیادی قرار خواهد گرفت.

فوکوس در عکاسی چیست و چه اهمیتی دارد؟

فوکوس در لغت به معنی تمرکز است و در عکاسی اقدامی است که با انجام آن عکاس­ها می­توانند عکسی زیبا و واضح بگیرند. فوکوس را اولین و ساده­ترین تکنیک در عکاسی کردن می­دانند، بنابراین از آموزش­های خیلی مهم در این حرفه، آموزش فوکوس در عکاسی است. اگر شما آموزش فوکوس در عکاسی را در برنامه­های خود جای ندهید، هر عکسی که می­گیرید بدون شک قابل کاربرد نخواهد بود چرا که اولین اصل عکاسی را هنوز یاد نگرفته­اید.

فوکوس کردن اگر روی یک جسم و سوژه ثابت باشد، چندان کار سختی نخواهد بود اما اگر قرار باشد روی یک سوژه متحرک فوکوس کنید، کار کمی پیچیده می­شود.

انواع فوکوس در عکاسی

پیش از عکس گرفتن باید روی سوژه فوکوس شود و در کل فاصله بین لنز و سوژه طوری تنظیم شود که بهترین نمای ممکن با عکاسی به تصویر کشیده شود. براین اساس باید بدانید که در هنر عکاسی دو نوع فوکوس وجود دارد که به قرار زیر هستند:

1. فوکوس دستی: در این نوع فوکوس، عکاس حلقه­ای که دور لنز است را با دست خود می­چرخاند و آنقدر جابه­جا می­کند تا تصویر شارپ شود و بعد مراحل بعدی عکاسی را طی می­کند. در محیط­های تاریک که فوکوس اتوماتیک اصلا کارایی ندارد، فوکوس دستی به خوبی از پس وظیفه خود برآمده و عکس­های دیدنی از آسمان به هنگام شب را می­آفریند. در نور کم علاوه بر استفاده از فوکوس دستی می­توان کمی نور به سوژه تاباند و یا از فوکوس میانی استفاده کرد تا نتیجه کار ما یک عکس واضح و باکیفیت باشد. گاهی می­خواهیم برای مثال از کوهستان عکس بگیریم و مایل هستیم که تمام عکس ما واضح باشد، چه کوه­های دور دست و چه چمن­های جلوی دوربین. در این حالت نیز بهتر است از فوکوس دستی استفاده کنیم، زیرا فوکوس اتوماتیک روی سوژه پیش­زمینه تمرکز می­کند و در نهایت عکس دلخواه ما را نمی­سازد.
2. فوکوس اتوماتیک یا اتوفوکوس: در این نوع فوکوس دوربین دارای یک موتور است و این موتور عناطر لنز را طوری حرکت می­دهد تا در نهایت به تصویری شارپ دست پیدا کنیم. در اتوفوکوس تنها کاری که عکاس انجام می­دهد این است که یک دکمه دوربین را فشار می­دهدو موتور مربوطه لنز را طوری جابه­جا می­کند که عکاس به هدف خود یعنی عکس با کیفیت می­رسد. فوکوس اتوماتیک یک اختراع نسبتا جدید است و امروزه کم کم در تجهیزات عکاسی جای خود را پیدا کرده است. اغلب عکاسان حیات وحش از فوکوس اتوماتیک استفاده می­کنند، زیرا سوژه این عکاس­ها متحرک بوده و با فوکوس دستی خطای عکاسی آن­ها بالا می­رود که قابل چشم پوشی هم نخواهد بود.

تفاوت فوکوس دستی و اتوفوکوس چیست؟

فوکوس دستی و اتوفوکوس هر یک مزایا و معایبی دارند، بنابراین برای هم پوشانی معایب و رسیدن به حداکثر مزیت­ها اغلب توصیه می­شود تا از هر دو نوع فوکوس به صورت ترکیبی استفاده کنیم. این یک نکته مهم است که جز در سایه مطالعه مقالات مربوط به آموزش فوکوس در عکاسی و یا در کلاس­های حرفه­ای عکاسی، قابل یادگیری نخواهد بود. به طور کلی متخصصان عرصه عکاسی بر این باور هستند که اگر در عکاسی یک سوژه­ مردد بودید و نمی­دانستید که از چه نوع فوکوسی استفاده کنید، بهتر است این تصمیم را با توجه به سوژه عکاسی، تجهیزات دوربین، نور محیط و مهارت خود بگیرید.‌

اصول فوکوس در عکاسی

برای اینکه بتوانید به هنگام عکاسی به درستی روی سوژه فوکوس کنید و سوژه عکاسی شما دقیقا در نقطه کانونی لنز قرار گرفته و عکس­های شما فوق­العاده شود، باید مراحل زیر را به درستی و گام به گام طی کنید:

1. تصمیم بگیرید که در عکس مورد نظر شما کجا باید مورد فوکوس قرار بگیرد: این تصمیم به ترکیب هنری مورد نظر شما مربوط می­شود. آیا در پی این هستید که موضوع و سوژه­ای را در پیش زمینه عکس برجسته کنید؟ آیا می­خواهید پس زمینه عکس برجسته و های­لایت باشد؟ اگر دقیقا نمی­دانید که چه چیزی مد نظر شما است و اگر سوژه شما متحرک نیست، بهترین روش این است که در بخش منظره­یاب دوربین و یا مود نمایش زنده دوربین تمرکز کرده و حالتی که ممکن است در نتیجه عکاسی به آن برسید را پیش از عکاسی مشاهده کرده و تصمیم نهایی خود را بگیرید.
2. انتخاب نوع فوکوس، فوکوس دستی یا اتوفوکوس: اینکه کدام نوع فوکوس را در عکاسی انتخاب کنید، با توجه به اینکه چقدر وقت فوکوس کردن دارید و نیز نور محیط مورد عکاسی به چه صورت است، فرق خواهد کرد. فوکوس خودکار در نور کم کارایی خوبی ندارد، بنابراین به هنگام عکاسی از هر سوژه کم نوری مثل کهکشان راه شیری بهترین نوع فوکوس، فوکوس دستی است. وقتی از فوکوس دستی استفاده می­کنید بهتر است از نمایش زنده دوربین بهره ببرید چرا که هر چقدر پنجره دید شما بزرگ­تر باشد، بهتر می­توانید به آنچه می­خواهید مورد فوکوس قرار دهید نگاه کنید.
3. در لنز و دوربین عکاسی خود فوکوس را از M به AF تغییر دهید: اگر می­خواهید از فوکوس خودکار در عکاسی استفاده کنید، باید فوکوس دوربین خود را در این حالت قرار دهید. اغلب در دوربین­ها دوبخش با نام AF و MF به معنای فوکوس اتوماتیک و فوکوس دستی برچسب خورده است که با آن­ها می­توانیم به راحتی تغییر فوکوس بدهیم.

4. بهترین حالت فوکوس خودکار را انتخاب کنید: زمانی که گزینه فوکوس خودکار را در دوربین خود فعال کردید، باید بهترین حالت فوکوس خودکار را برای سوژه عکاسی مد نظر خود انتخاب نمایید. اگر می­خواهید عکس پرتره بگیرید و یا از یک منظره زیبا عکاسی کنید، بهترین نوع فوکوس خودکار، فوکوس خودکار سینگل یا تکی است. در صورتی که سوژه عکاسی شما متحرک نباشد هم این نوع فوکوس خودکار انتخاب ایده­آلی برای شما خواهد بود. اگر سوژه عکاسی شما متحرک است و یا در حال عکاسی از حیاط وحش هستید، بهترین نوع فوکوس خودکار برای شما فوکوس کانتینیوز یا مداوم است. از فوکوس اتوماتیک هیبرید هم زمانی استفاده کنید که دقیقا نمی­دانید موضوع عکاسی شما متحرک است و یا ثابت مانند پرنده­ای که روی درخت نشسته است و هر آن ممکن است پرواز کند.
5. بر اساس سوژه عکاسی خود FOCUS AREA MODE را تنظیم کنید: برای گرفتن عکس خود چند نقطه فوکوس خودکار نیاز خواهید داشت؟ آیا موضوع عکاسی شما در وسط ترکیب، ثابت است؟ اگر اینگونه است پس بهترین نوع حالت FOCUS AREA‌ برای عکاسی شما سینگل پوینت است. در آموزش فوکوس در عکاسی یاد خواهید گرفت که نقاط فوکوس عکاسی برای شناسایی، ردیابی و پیگری سوژه عکاسی بسیار مهم و کلیدی هستند و نقطه فوکوس مرکزی دقیق­ترین و سریع­ترین نوع نقطه فوکوس در میان سایر نقاط فوکوس است. گاهی اوقات لازم است که ردیابی تصویر و فوکوس بر تصویر را به عهده خود دوربین بگذارید، در این حالت باید Auto AF Area Mode را در دوربین خود فعال کرده و همه چیز را به دوربین بسپارید.
6. در صفحه نمایش دوربین از حالت منظره­یاب یا نمایش زنده استفاده کنید: مرحله بعدی این است که منظره و یا سوژه مورد نظر خود را از صفحه ال­سی­دی نمایش زنده یا منظره­یاب مشاهده کنید. اینکه منظره­یاب را انتخاب کنید یا نمایش زنده، بستگی به تمایل و ترجیح شما دارد. برخی از عکاس­ها منظره­یاب را ترجیح می­دهند چرا که سریع­تر و بصری­تر است، اما شماری دیگر ترجیح می­دهند تا سوژه را از مود نمایش زنده مشاهده کنند. دلیل این انتخاب این است که در نمایش زنده گزینه­هایی وجود دارد که با انتخاب آن­ها می­توانیم فوکوس تصویر را بررسی کرده و در برخی از دوربین­ها می­توان مستقیما روی پنل ضربه زد و نقاط فوکوس خودکار را به آسانی و سریع انتخاب کرد.
7. دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید و یا از فوکوس دکمه پشتی استفاده کنید: با فرض بر اینکه دوربین مورد استفاده شما شاتر دو مرحله­ای دارد، برای فوکوس کردن شما باید دکمه شاتر را تا نیمه فشار دهید. زمانی که تصویر فوکوس شده مشخص شد، دوربین شما بوق می­زند و نقاط فوکوس را با رنگ سبز مشخص می­کند. اگر از فوکوس خودکار مداوم استفاده می­کنید و سوژه عکاسی شما متحرک است، شاتر را که تا نیمه فشار دادید رها کنید، در این حالت فوکوس خودکار سوژه شما را ردیابی می­کندو شما با یک فشار ساده به شاتر می­توانید به راحتی عکس باکیفیت خود را بگیرید.
8. اگر لازم است فوکوس دوربین خود را بررسی و اصلاح کنید: به عکسی که گرفتید نگاه کنید و ببینید که آیا به خوبی فوکوس شده است؟ برای چک کردن، بهتر است از صفحه نمایش ال­سی­دی دوربین استفاده و جزئیات عکس را بزرگ و کیفیت عکس را بررسی کنید. اگر از عکس خود راضی نیستید باید مجددا فوکوس کنید. در این شرایط اگر فوکوس شما دستی است باید فرایند فوکوس را با آرامی و سرعت کمتری انجام دهید و اگر فوکوس شما خودکار است باید از focus area دیگری استفاده کنید.

نحوه انجام فوکوس دستی و مشکلات این نوع فوکوس در عکاسی

با تنظیم رینگ فوکوس، به ساده­ترین نحو ممکن می­توان فوکوس دستی را انجام داده و در نهایت یک عکس شفاف گرفت.

دوربین­های عکاسی جدید بیشتر اتوفوکوس مدار هستند و انجام فوکوس دستی با این دوربین­ها و به کمک چشم نسبت به دوربین­های قدیمی خیلی سخت­تر شده است. مطالعات و مقالات مربوط به آموزش فوکوس در عکاسی، راه حل بسیار خوب و راحتی را برای فوکوس دستی با دوربین­های جدید ارائه داده­اند و تنها چیزی که نیاز دارید یک سه پایه دوربین است. روش بدین قرار است:

• قرار دادن دوربین روی حالت نمایش زنده، در این حالت عمق و روشنایی بسیار دقیق است
• قرار دادن دوربین روی سه پایه
• استفاده از زوم برای بزرگنمایی سوژه، این دکمه معمولا نزدیک صفحه نمایش زنده است
• تنظیم رینگ تا وقتی که سوژه عکاسی شارپ و واضح شود
• گرفتن عکس

هنرمندان عکاسی بر این باورند که باید تا زمانی که می­شود اتوفوکوس را در دستور کار قرار داد و اگر شرایط اجباری را تحمیل کرد، به سمت فوکوس دستی بروید. در ادامه به مشکلات عکاسی با فوکوس دستی اشاره می­شود:

1. خطای بیشتر
2. سرعت کمتر
3. برای مبتدیان مناسب نیست
4. نیازمند تمرین زیاد است
5. در نور خوب هیچ نیازی به این نوع فوکوس حس نخواهد شد
6. دیر متوجه اشتباه بودن فوکوس در نوع دستی می­شویم و ممکن است بعد از گرفتن چندین عکس تازه متوجه شویم فوکوس ایراد دارد.

جمع بندی و نتیجه گیری

برای اینکه در عکاسی از سوژه­های مختلف موفق باشید و بتوانید عکس با کیفیت و شارپی بگیرید، لازم است انواع فوکوس را شناخته و بتوانید بهترین نوع فوکوس را برای سوژه مورد عکاسی خود انتخاب کنید. این مهارت جز در سایه مطالعه مقالات مربوط به آموزش فوکوس در عکاسی امکان­پذیر نخواهد بود. فوکوس خوب عکس، لازمه دستیابی به کیفیت بالا در عکاسی و در ادامه نگهداشتن یک عکس یادگاری در آلبوم خاطرات ما است.